Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

3 — İSLÂMİYYETDE KESB VE TİCÂRET
Aşağıdaki yazı, (Rıyâd-un-nâsıhîn)den terceme edildi:
Kesb, halâl mal kazanmak demekdir. Bütün ibâdetlerin kabûl olması, halâl
lokmaya bağlıdır. Hadîs âlimi Ahmed bin Abdüllah İsfehânî, (Hilyet-ül-evliyâ) kitâbında
diyor ki, (Büyüklerden çoğu buyurdu ki, ibâdetler on kısmdır: Dokuz
kısmı halâl kazanmakdır. Bir kısmı da bildiğimiz bütün ibâdetlerdir). O hâlde,
mü’minler halâl kazanmağa çalışmalıdır. Harâmdan ve şübhelilerden kaçınmalıdır.
Ebû Hüreyre “radıyallahü anh” buyuruyor ki, Resûlullahdan “sallallahü aleyhi
ve sellem” işitdim. Buyurdu ki, (Allahü teâlâ güzeldir. Yalnız güzel yapılan ibâdetleri
kabûl eder. Allahü teâlâ, Peygamberlerine emr etdiğini, mü’minlere de emr
etdi ve buyurdu ki, ey Peygamberlerim! Halâl yiyiniz ve sâlih, iyi işler yapınız!
Mü’minlere de emr etdi ki, ey îmân edenler! Sizlere verdiğim rızklardan halâl olanları
yiyiniz!). Resûl “aleyhisselâm” sözüne devâm ederek buyurdu ki, (Uzak yoldan
gelmiş, saçı sakalı dağılmış, yüzü gözü toz içinde bir kimse, ellerini göke doğru
uzatıp düâ ediyor. “Yâ Rabbî!” diye yalvarıyor. Hâlbuki yidiği harâm, içdiği harâm,
gıdâsı hep harâm. Bunun düâsı nasıl kabûl olur?). Ya’nî harâm yiyenin düâsı
kabûl olmaz buyurdu. İşte harâmı, halâli, şübhelileri ve fâizi bilmiyen, bunları
birbirinden ayıramıyan, harâmdan kurtulamayıp, ibâdetleri boşuna gider.
En üstün kesb yolu, silâhla ve kalemle cihâddır. İkinci derecede ticâret, üçüncüsü
zirâ’at, dördüncüsü san’atdir. Demek ki, kıymetli kazanç yolu, bu dördüdür.
[Cihâd, insanların islâmiyyeti işitmelerine ve müslimân olmalarına mâni’ olan
zâlimleri, sömürücüleri ortadan kaldırarak, insanların müslimân olmakla şereflenmeleri
için yâhud müslimânlara saldıran kâfir, zâlim ordularına karşı müslimânların
mallarını, canlarını ve ırzlarını, nâmûslarını korumak için, can ile, mal ile, propaganda
ile harb etmek, savaşmak demekdir. Cihâdı devlet yapar. Milleti sulh zemânında
cihâda hâzırlamak, yetişdirmek, devletin vazîfesidir. Müslimânların cihâd
yapması, cihâd sevâbına kavuşması, devletin cihâd yapmak veyâ cihâda hâzırlanmak
için yapdığı da’vete, çağrıya ve kumandanların emrlerine itâ’at etmesi, askerlik
vazîfesini yapması demekdir. Devletin izni ve kumandanının emri olmadan,
herkesin başkasına saldırması, cihâd olmaz. Çapulculuk, eşkıyâlık olur. Büyük günâh
olur. İbni Âbidîn diyor ki, (Devletin harb etmesi, bunun için de, zemânın en
mükemmel silâhlarını yapması, milletin de, devlete yardım, itâ’at etmesi vâcibdir.
Devletin, askerce ve silâhca dahâ üstün olan düşmana harb i’lân etmesi, câiz değildir.
Düşman hücûm edince, herkesin cihâd etmeleri farz olur ise de, arzû edip
de, devlet ve ordu, harb etmediği için veyâ men’ olunduğu için cihâd edememek
günâh olmaz. Harb edince, boş yere ölecekleri, etmezlerse esîr olacakları biliniyorsa,
harb etmeleri lâzım olmaz. Müslimânların herhangi sûret ile helâk olmalarından
korkulursa, kâfirlere mal vererek sulh olunur). [Buradan anlaşılıyor ki, zulmden,
fitneden kurtulmak için, mal vermek câiz olmakdadır.] Kâfirler istîlâ ederse,
Dâr-ül-islâma hicret edilir. Hicret edemezse ve gelen kâfir devlet zulm ederse, zulm
yapmıyan kâfir memleketine hicret edilir.
(Fetâvâ-yı Hindiyye)de diyor ki, (Müslimânların adedi, kâfirlerin yarısından az
değil ise ve silâhları var ise, kaçmaları halâl olmaz. Silâhları yok ise, silâhlı olan düşmandan
kaçmaları câiz olur. [Meselâ füzesi yok ise, füzesi olan düşmandan kaçması
câiz olur.] Bunun gibi, bir kişinin üç kişiden kaçması câiz olur. Adedleri onikibin
olan ordunun, katkat fazla olan düşmandan kaçması halâl olmaz. Düşmanın
silâh ateşi ile hedef aldığı yerden kaçmak câizdir).
Cihâd hakkında, fıkh kitâblarında uzun bilgi verilmekdedir. Bilhâssa imâm-ı Muhammed
Şeybânînin (Siyer-i kebîr) kitâbını, allâme, şems-ül-eimme Serahsî şerh
etmiş ve bunu, Ayntablı Muhammed Münîb efendi türkceye terceme etmiş ve
[1241] de basılmış olup, cihâda âid ince bilgileri hâvî büyük bir kitâbdır.
– 786 –