Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

ise, dilediğine peşin satabilir, hediyye, vasıyyet edebilir. Kirâya verebilir. Deyn ise,
yalnız müşterîye veyâ vekîline peşin olarak satabilir. Ya’nî müşterîden semen
yerine başka mal peşin alabilir. Ona hediyye ve sadaka verebilir veyâ evini kirâlıyabilir.
Yâhud semeni bir mikdâr azaltabilir ve müşterî kabûl ederse artdırabilir.
Bâyı’ın semenden bir mikdârını müşterîye hibe etmesi şartı ile bey’ fâsiddir. Semen
deyn ise, bâyı’ dilediği alacaklısını müşterîye havâle ve müşterîdeki alacağını
vasıyyet edebilir. Satın alınan mebî’den ve sarf ve selemden başka, herhangi bir
alacak, ayn ise, borcluya veyâ başkasına peşin olarak satılabilir. Deyn ise, teslîm
almadan önce, peşin olarak, yalnız borcluya satabilir. Veyâ bununla borclusundan
birşey satın alabilir. Başkasına satılamaz ve semen olarak verilemez. Deyni veresiye,
ya’nî deyn karşılığı olarak borcluya da satmak bâtıldır. Ya’nî, alacağı yerine
başka birşeyi ileride alması bâtıldır. Senedler, bonolar, alınacak deyni gösterdikleri
için, para gibi kullanılmaz. Bunlarla, senedi verenden başka kimseden
peşin dahî birşey satın alınamaz. Bu bonoyu bankaya kırdırmak da, deyni başkasına
satmakdır. Yalnız havâle edilebilirler. Üçüncü kısmda, altıncı, onikinci ve ondördüncü
maddelere bakınız!
Alış verişde şâhid bulunması veyâ sened yazılması lâzım değildir. Fekat her ikisi
de câizdir ve iyi olur. Sened ücreti müşterîye âiddir.
Birisi, bir kimseye, bu malını bana bin liraya sat deyip, o da binyediyüz liradan
aşağıya satmam dese, bir başkası da o kimseye, bin liraya ona sat, semeninden yediyüz
lirasını ben veririm dese, satarsa, yediyüz lirayı, o başkasından alır.
Allahü teâlâ, her insanın ve her hayvânın rızkını ezelde takdîr etmiş, ayırmışdır.
İnsanların ve hayvânların ecelleri ve nefeslerinin sayısı belli olduğu gibi, her
insanın bedeninin ve rûhunun rızkları da bellidir. Rızk hiç değişmez. Azalmaz ve
çoğalmaz. Kimse kimsenin rızkını yiyemez. Kimse kendi rızkını yimeden, bitirmeden
ölmez. Bir kimse, Allahü teâlâ emr etdiği için çalışır, rızkını halâl yoldan ararsa,
ezelde belli olan rızkına kavuşur. Bu rızk, ona bereketli olur. Bu çalışmaları için
de sevâb kazanır. Eğer, rızkını Allahü teâlânın yasak etdiği yerlerde ararsa, yine
ezelde ayrılmış olan o belli rızka kavuşur. Fekat, bu rızk ona hayrsız, bereketsiz
olur. Rızkına kavuşmak için kazandığı günâhlar da, onu felâketlere sürükler.
Şimdi, zemâna, modaya uymadan olmuyor diyerek, çocuklarını ve hele kızlarını,
para kazanmak için harâm yerlere gönderenler çoğalmakdadır. Aç kalmalarından
korkarak, onlara dinlerini öğretmiyor, Kur’ân-ı kerîm okutmuyor, yavrularını
câhillerin ellerine bırakıyorlar. Çocukları dinsiz, îmânsız yetişiyor. İstikbâllerini
kazansınlar diyerek, nâmûsları, hayâları yok edilmesine hangi vicdan râzı
olur? Sıkıntılar çekerek, ezelde ayrılmış olan rızklarına kavuşuyorlar. (Nemâz karın
doyurmuyor, kızların ev işlerini öğrenmesi, ekmek parası getirmiyor. Zemâna
uymazsak, dîne bağlı kalırsak sürünürüz) gibi çılgınca konuşanlar da oluyor. Hâlbuki,
oğullarına, küçük iken dinleri, îmânları öğretilir. Kur’ân-ı kerîm okutulur.
Bundan sonra da, Allahü teâlânın emrlerine uygun olarak para kazanmağa çalışdırılırsa,
yine aynı rızka, hem de kolayca, râhatca kavuşurlar. Anaları, babaları ve
çocuklar hem sevâb kazanır, hem de kazanclarının hayrını görürler. Dünyâda ve
âhıretde mes’ûd olurlar. Aklımızı başımıza toplıyalım! Rızklarımızı halâl yoldan
arıyalım!
Biz Allahı severiz, her emrini dinleriz,
Beş vakt nemâz kılar, Ona ısyân etmeyiz.
Mü’min iyi huyludur, herkes ondan memnûndur.
Kimseye zulm eylemez, kendi de huzûrludur.
– 805 –