Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

sı demekdir. Beyyine, bir hakkı bildirmek içindir. İnkâr olunan şey için şâhidlik
yapılmaz. Şâhid ile da’vâlı arasında düşmanlık bulunmamak lâzımdır. Şâhidin
âdil olması şartdır. Âdil, hasenâtı, seyyiâtına gâlib olan kimsedir. Şâhidlerin sözleri
birbirine uymazsa, şehâdetleri makbûl olmaz. Şehâdet etdikden sonra vaz geçen
şâhid ta’zîr olunur ve hükm olunan malı tazmîn eder.)]
ŞÂHİDLİK: (Tercemet-ül-muhtasar) adındaki (Nikâye)nin fârisî şerhınde diyor
ki: Birinin başkasında bulunan hakkını haber verene (Şâhid) denir. Şâhid, üzerinde
hak bulunandan öğrendiği veyâ başkasından işitdiği hakkı, mahkemede şehâdet
eder. İhbar üç dürlü olur: a) Yukarıda bildirdiğimiz şâhidlikdir. b) Kendinin
başkasında bulunan hakkını haber vermekdir. Buna (Da’vâ açmak) denir. c)
Başkasının kendinde olan hakkını, ihbâr etmekdir. Buna (İkrâr) etmek denir. Şâhidlik
söz ile olur, yazı ile olmaz. [Vakf sonu.]
Da’vâcının istediği zemân şâhid olmak vâcibdir. Bildiğini kâdîdan [ya’nî hâkimden]
gizlemek câiz değildir. Had cezâlarında ise, bildiğini gizlemek efdaldir. Zinâ
için dört erkek şâhid, kısâs için ve diğer had cezâları için iki erkek şâhid lâzımdır.
Had ve kısâsda kadınların şâhidliği kabûl edilmez. Bekâret ve velâdet ve kadın aybları
için bir kadın, başka haklar için iki erkek yâhud bir erkek ile iki kadın şâhid
lâzımdır. Şâhidin âdil olması ve şehâdet ederim demesi lâzımdır. Büyük günâh işlemiyen
ve küçük günâha devâm etmeyen ve hasenesi seyyiesinden çok olan müslimâna
(Âdil) denir. Raks ile, söz ile [şarkı, çalgı ile] başkalarını eğlendirenin şâhid
olamıyacağı, (Mecelle)nin 1705. ci maddesinde yazılıdır. Müslimânı seb’ etmek,
kötülemek büyük günâhdır. Adâleti giderir. Bunun için, vehhâbîlerin ve şî’îlerin
şâhidlikleri kabûl olmaz. Had ve kısâsdan başka şeylerde, başkasından işitmekle
de şâhidlik yapılır. Böyle, şâhid sayısı iki kat olmak lâzımdır. Yalancı şâhidlik, büyük
günâhdır. (Mecelle)nin 1660. cı maddesinde diyor ki, (Ödünc vermekden veyâ
satışdan ve kirâdan, vedî’a, âriyet, vergi, mülk, akar ve mîrâsdan olan şahsî alacakları
için, onbeş hicrî sene özrsüz terk edilmiş da’vâlar, borclu inkâr ederse, dinlenmez.
Ya’nî mürûr-i zemâna uğrarlar. Fekat, alacaklıların hakkı zâyı’ olmaz.
Ya’nî, borclu ikrâr edince, borcunu ödemesi her zemân lâzım olur).
İki kimsenin, aralarında uyuşamadıkları kul hakkı için, bir veyâ birkaç müslimânı
hâkim ta’yîn etmeleri câizdir. Buna, (Tahkîm) denir. Hâkimin âdil ve fıkh bilgisi
olması şartdır. [Rûh-ul Mecelle 1793.] Bu hâkimin vereceği hükme itâat etmeleri
lâzımdır. Ta’yîn etdikleri kimsenin kâdîlık şartlarına mâlik olması lâzımdır. Kâfir
ve fâsık tahkîm edilmez. Kısâs ve hudûdda tahkîm câiz değildir. Bunun hükmü
bir üçüncü şahsa şâmil olmaz. Meselâ, ayblı olan malın satıcıya reddine karâr verirse,
bu satıcı da, kendine satana red edemez. İkisinden birinin ikrâr etmesi veyâ
nükûl etmesi, ya’nî vazgeçmesi ile veyâ şâhidleri dinlemek ile karâr verir. Kardeş,
ana, baba, evlâd ve zevcesi için hâkim olmak câiz değildir. Hükm vermeden
evvel, herbiri hâkimi azl edebilir. Verdikden sonra azl edemez, meşrû’ ve fitneye
sebeb olmıyan hükmünü red edemezler. [Mecelle 1841.]
23 — TA’ZÎR
Ta’zîr, edeblendirmek demekdir. İslâmiyyetde, hadden dahâ hafîf cezâ ile cezâlandırmakdır.
Ta’zîr cezâları çeşidlidir. Tenbîh, ihtâr, tekdîr ve döğmek ve habs ve
öldürmeğe kadar gider. Suça ve şahsa uygun olanı verilir. Haddin en hafîfi, kölenin
cezâsı olan kırk sopadır. Bunun için ta’zîr, otuzdokuz sopaya kadar olur. En azı
üç sopadır. Hâkim dilediği kadarını vurdurur. Âlimlere, yüksek me’mûrlara ihtâr
etmek yetişir. Ba’zılarına, mahkemeye çağırıp tekdîr etmek yetişir. Kaba kimseler
dayak ve habs ile ta’zîr olunur. Mal almakla ve para cezâsı ile ta’zîr olmaz. Ta’zîrin
cinsini ve cezâsının mikdârını hâkim takdîr eder. Ta’zîrde sopa, had cezâlarından
dahâ kuvvetli vurulur. Had cezâlarında, en kuvvetli sopa zinâda, sonra içki-
– 884 –