Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

39 — ÜÇÜNCÜ CİLD, 63. cü MEKTÛB
Bu mektûb, mîr Mensûr için yazılmışdır. Allahü teâlânın ihâta, kurb ve ma’ıyyet
sıfatları üzerinde ince bilgiler vermekdedir:
Allahü teâlâ için söylenen Kurb ve Ma’ıyyet ve İhâta ve Sereyân ve Vasl ve İttisâl
ve Tevhîd ve İttihâd gibi sözler, Müteşâbihât ve Şathiyyât cinsindendirler. Bu
sözlerle, bizim anladığımız şeyler bildirilmemişdir. Bu sözleri işitince, akla, hayâle
gelen şeylerin hiçbiri Allahü teâlâda yokdur. Allahü teâlânın bunlarla hiçbir ilgisi,
ilişiği yokdur. Tesavvuf yolunun sonuna doğru şu kadar anlaşıldı ki, Allahü
teâlânın kurb ve ittisâli, aynada görülen şeylerin aynaya olan kurb ve ittisâli gibidir.
Aynada görünen şeylerden hiçbiri aynada yokdur. Görüntüden başka birşey
değildirler. Bunların aynaya olan kurb ve ittisâli, vehm olunan, hayâlde bulunan
şeylerin, dışarda var olan şeylere yakın ve bitişik denilmeleridir. Allahü teâlâ, hakîkî
vardır. Âlem ise, his ve vehm mertebesinde var görünmekdedir. Bunun için,
Allahü teâlânın mahlûklara yakın olması ve bitişik olması, dışarda var olan şeyin,
hayâlde bulunan, vehm olunan şeye yakın olması, bitişik olmasıdır. Bundan dolayı,
kurb ve ma’ıyyet gibi sözleri, Allahü teâlâ için söylemek câiz olmakdadır. Pis,
çirkin şeylerin aynada görünmesi ve aynanın bunlar ile kurb ve ihâtası bulunması,
ayna için bir ayb ve kusûr olmaz. Çünki, ayna dışarda vardır. Aynada görünenler
ise, dışarda yokdurlar. Yok olan şeyin kötülükleri, kusûrları, var olan şeye te’sîr
etmez. Böyle olmakla berâber, Allahü teâlâ, âlemi his ve vehm mertebesinde yaratdığı
hâlde, bunların geçici olmamalarını, sonsuz kalmalarını istedi. Bunun için,
dışarda var olanın hâssalarını, özelliklerini bunlara verdi. Vehmde var olanlara,
dışarda var olanın sıfatlarını, işlerini ihsân eyledi. Bunun için vehmde olan kurb,
ihâta gibi şeyleri, dışarda bulunan kurb ve ihâta gibi yapdı. Hayâl olan şeyleri, hakîkat
şekline sokdu. Bunu iyi anlatabilmek için, misâl olarak deriz ki, dışarda güzel
birşeyi görmek tatlı geldiği gibi, onun aynadaki hayâlini görmek, vehmde bulundurmak
da tatlı gelmekde, sevilmekdedir. Hâlbuki, o şeyin kendisi dışarda vardır.
Aynada görmek ise, hayâl ve vehm olup, kendisi değildir. Fekat, te’sîrleri, işleri
birbirlerine benzemekdedir. Allahü teâlâ, lutf ve ihsân ederek, mevhûm olan
şeylerin te’sîrlerini, işlerini, mevcûd şeylerin te’sîrlerine, işlerine benzetdiği için,
mevhûm olanlarda, mevcûda ihsân edilen ni’metlerden pay almak ümmîdi hâsıl oldu.
Hakîkî var olana yakın olmak, kavuşmak devletinin müjdeleri belirdi. Arabî
beyt tercemesi:
Ni’mete kavuşanlara âfiyet olsun.
Zevallı âşık da, birkaç damlayla doysun!
Allahü teâlâ, bu çok kıymetli ni’metini dilediğine ihsân eder. Allahü teâlâ, büyük
ni’metler sâhibidir.
İyi biliniz ki, Kurb [yakın olmak] ve İttisâl [kavuşmak] gibi sözleri, yukarıda bildirdiğimizden
başka dürlü anlamak, Allahü teâlâyı, mahlûklarına benzetmek,
maddeleşdirmek olur. En iyisi, Kur’ân-ı kerîmde bildirilmiş olan bu kelimelere inanmalı,
nasıl olduklarını düşünmemelidir. Nasıl olduklarını araşdırmamalı, Allahü
teâlâ bilir demelidir. Bunlar, yukarıda bildirdiğimiz gibi düşünülürse, müteşâbih
olmakdan çıkar, mücmel ve müşkil olabilirler. Herşeyin doğrusunu yalnız Allahü
teâlâ bilir.
Resûlullah, gündüz olurdu sâim,
Gece de, nemâza olurdu kâim.
Ümmet isen, ol Müctebâya,
Sünnete, mekrûha dikkat et dâim.
– 925 –