Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

Şakîk, ya’nî anadan ve babadan erkek kardeş, birâder veyâ baba bir birâder,
meyyitin oğlu, oğlunun oğlu, babası ve dedeleri bulunmadığı zemân asabe olurlar.
Birâder oğlu, amca ve babadan amca veyâ babanın amcası ve bunların oğulları
ve meyyit âzâd olmuş köle veyâ câriye ise, bunu âzâd eden adam, kendilerinden
dahâ kuvvetli asabe bulunmazsa, sıra ile asabe olurlar.
Zevc: Yalnız eshâb-ı ferâizdendir. Asabe olmaz.
4 — Kadın vâris yedi kişidir: Meyyitin kızı, oğlunun kızı, anası, sahîh ceddeleri,
üç dürlü kız kardeşi, zevcesi, meyyit âzâd olmuş köle veyâ câriye ise, bunu âzâd
eden kadın. Birden fazla zevce bir farz alarak paylaşırlar.
5 — Meyyitin kızı birden çok olursa, oğlunun kızları vâris olamaz. Fekat, oğlu
olmıyarak, oğlunun oğlu da bulunursa, oğlunun kızları, bununla birlikde asabe
olarak, kızlardan artanı, oğlunun oğulları ile, oğlunun kızları arasında, erkeğe iki
kat olarak taksîm edilir. Oğul varsa, oğul çocukları vâris olamaz.
6 — (Benûl-a’yân), ya’nî şakîkler, ya’nî ana baba bir erkek kardeşler ve (Benûl’allât),
ya’nî yalnız baba bir kardeşler; oğul, oğul oğlu, baba, dededen biri bulunduğu
zemân vâris olamazlar.
Kız kardeşler; meyyitin kızı veyâ oğlunun kızı bulunduğu zemân veyâ kendi birâderi
bulunduğu zemân, yalnız asabe olurlar. Oğul, oğlun oğlu veyâ baba varsa,
vâris olamazlar.
Meyyitin şakîkası, ya’nî ana baba bir kız kardeşi birden fazla ise, babadan kızkardeşleri,
yalnız iken vâris olamaz. Fekat, babadan birâderi de varsa, babadan kızkardeşleri
asabe yaparlar ve meyyitin kız kardeşlerinden artan mal, baba bir kardeşler
arasında, erkeğe iki kat olmak üzere taksîm edilir.
Babadan kız kardeşler; meyyitin kızı veyâ oğlunun kızı bulunduğu zemân veyâ
kendi erkek kardeşi bulunduğu zemân, yalnız asabe olurlar ise de, meyyitin iki
kız kardeşi, oğul, oğlun oğlu veyâ baba varsa, vâris olamazlar. Meyyitin ana baba
bir kardeşlerinin bulunması, anadan olan kardeşleri vâris olmakdan çıkarmaz. Ya’nî
benûl-ahyâf, benûl-a’yân sebebi ile vârislikden düşmez.
7 — Meyyitin zevcesinden veyâ câriyesinden olan oğlu ve kızı, babası, anası,
zevci ve zevcesi, mîrâsdan hiç mahrûm kalmaz. Bunlardan başka asabelerden, meyyite
bir kişi ile bağlı olan kimse, bu kişi bulunduğu zemân, vâris olamaz. Meyyite
yakın olanlar, uzak olanları mahrûm bırakır. [Meselâ, kız kardeş asabe olduğu zemân,
amcası veyâ erkek kardeşin oğlu asabe olamaz.] Yalnız, ana bir kardeşler bundan
müstesnâdır. İki yakınlığı olan, bir yakınlığı olanı mahrûm eder. Meselâ, baba
bir birâderler, ana ve baba bir erkek kardeş bulununca, mîrâs alamazlar. Baba
bir kız kardeşler, asabe oldukları zemân, meyyitin erkek kardeşi bulununca, asabelikden
düşerler. Bunun gibi, meyyitin kızı bulunduğu zemân, baba bir erkek kardeşi
düşürmeyip, anadan kardeşi düşürür.
Eshâb-ı ferâiz, bir sahîfe önce yazılı olan şartlara göre, mîrâs alabilir.
8 — Ceddelerin, ya’nî büyük annelerin hepsi, meyyitin anası bulunduğu zemân,
mîrâsdan düşerler. Baba tarafından olan ceddeler, baba bulunması ile de, düşerler.
Fekat, ceddin bulunması ile düşmezler.
9 — Köle, meyyiti öldüren, başka dinden olanlar ve mürtedler mîrâs alamaz.
[Şu hâlde, müslimân evlâdı olduğu hâlde, halâle, harâma, farzlara, meselâ, nemâza,
gusl abdesti almağa ehemmiyyet vermiyen, oruc tutmak istemiyen, günâh işleyince
pişmân olmayan mürted olur, müslimândan mîrâs alamaz.] Babası sâhib
çıkmıyan veled-i zinâ, babasına vâris olamaz. Hâlbuki, müslimânın kâfire, kâfirin
de müslimâna mal vasıyyet etmeleri câizdir.
10 — Bir zimmî [ya’nî gayr-i müslim vatandaş] veyâ harbî [ya’nî vatandaşımız
olmıyan kâfirler], bir müslimânın yardımı ile îmâna gelir ve bu müslimânı velî kabûl
ederse, ya’nî onun emrine girerse ve bu müslimân da, bunun ile muvâlâtı ka-
– 1027 –