Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

Haccın sünnetini yapmıyana cezâ lâzım gelmez. Mekrûh olur. Sevâbı, azalır.
Arefe günü Cum’aya rastlarsa, yetmiş hac sevâbı hâsıl olur. Halk arasında buna
hacc-ı ekber deniliyor. Bu söz doğru değildir.
Mekke şehri, şimâlden cenûba doğru uzanan karşılıklı iki sıra dağ arasında
olup, şehrin uzunluğu üç, genişliği bir kilometre idi. Evleri kârgir olup, üç dört katlı
idi. Şehrin ortasında (Harem-i Kâ’be) veyâ (Mescid-i harâm) denilen büyük câmi’
vardır. Mescid-i harâmın üstü açıkdır. İstanbul câmi’lerinin avlularında olduğu
gibi, avlu etrâfında üç sıra kubbe vardır. Kubbeleri beşyüz adeddir. Kubbelerin
altında 462 direk vardır. Direklerin 218 adedi mermer olup, yuvarlakdır. 224 adedi
(Hacer-i şemis) taşından yontmadır ve altı veyâ sekiz köşeli ve sarı renklidir. Mescid-i
harâm, dikdörtgen (Müstatîl) gibi olup, şimâl dıvârı 164, cenûbu 146, şark dıvârı
106, garbı 124 metre uzunluğunda idi. Vehhâbîler 1375 [m. 1955] de, dört dıvarı
da uzatdı. Safâ ve Merveyi de, Mescid dâhiline aldılar. Yüzaltmışbin metre kare
oldu. İstanbuldaki Ayasofya câmi’-i şerîfinin uzunluğu ise 77 metre ve genişliği
72 metredir. Sultân Ahmed câmi’-i şerîfinin uzunluğu 72, genişliği 64 metredir.
Mescid-i harâmın 19 kapısı olup, şark dıvârında dört, garbda üç, şimâlde beş, cenûbda
yedi idi. Yedi minâresi vardır. Osmânlılar zemânında, Mekke ile Cidde iskelesi
arasındaki yol 75 km., Medîne ile Cidde arası 424 km., Medîne ile Bedr arası
150 km. idi. Mekke ile Medîne arasında en kısa yol 335 km. idi. Resûlullahın hicret
buyurduğu sâhil yolu 400 km. idi. Mekke, denizden 360 metre yüksekdir. Medîne,
denizden 160 km. uzakdır. Mescid-i harâma sığınan kâtile, hanefîde, çıkıncaya
kadar, cezâ yapılmaz.
Ömer “radıyallahü anh” zemânından önce, Mescid-i harâmın dıvarları yokdu.
Kâ’benin etrâfında, bir meydâncık ve sonra evler vardı. Halîfe Ömer “radıyallahü
anh”, evlerin bir kısmını yıkdırıp, Kâ’be etrâfına, bir metreye yakın yükseklikde dıvar
çevirerek, Mescid-i harâm meydâna geldi. Mescid-i harâm, muhtelif zemânlarda
yenilenmişdir. Son şekli, Kâ’be-i mu’azzamanın onbirinci ta’mîri ile birlikde, 17.ci Osmânlı
pâdişâhı dördüncü sultân Murâd hân “rahmetullahi teâlâ aleyh” tarafından 1045
[m. 1635] de yapılmışdır. Şimdi Vehhâbîler, genişletmek behânesi ile, o târihî islâm
eserlerini yıkıp, yok edip, yalnız maddî kıymeti fazla şeyler yapıyorlar. Kâ’be-i
mu’azzamaya saygısızlık edip, ondan dahâ yüksek binâlar, oteller yapıyorlar.
Kâ’be-i mu’azzama, Mescid-i harâm ortasında, dört köşe taşdan bir oda olup 11,4
metre yüksekdir. Şimâl dıvarı 9,25 metre, cenûbu 8,5 metre, şark dıvarı 13,5; garbı
13,3 metredir. Şark ve cenûb dıvarları arasındaki köşede (Hacer-i esved) taşı vardır
ve yerden bir metreden ziyâde yüksekdir. Peygamberler ve hâcılar öpdükleri
için, çukurlaşmışdır. Kâ’benin şark dıvarında, bir kapısı vardır. Kapısı, yerden 1,88
metre yüksekdedir ve genişliği 1,7, yüksekliği 2,6 metredir. Dıvarlarının iç yüzü ve
zemîni renkli mermerlerle kaplıdır. Rükn-i Irâkî hizâsında yedisi mermer, diğer
basamakları ağaçdan, 27 basamaklı, minâre merdiveni gibi yuvarlak merdiveni, ikinci
Mustafâ hân yenilemişdir. Kapının sağ tarafında bir de çukur ve tavana kadar
yükselen üç direk vardır. Kâ’benin dış yüzü siyâh, ipek perde ile örtülüdür. Kapısının
perdesi, yeşil atlasdır.
Zemzem kuyusu, Mescid-i harâm içinde, Hacer-i esved köşesi karşısında ve köşeden
ondörtbuçuk metre uzakda bir odada olup, 1,9 metre yüksek olan taş bileziği
vardır. İkibuçuk metre kutrunda ve otuz metre umkundadır. Bu odayı, İstanbulda
Beğlerbeği câmi’ini yapdırmış olan, birinci sultân Abdülhamîd hân yapdırmış
olup, zemîni mermer döşeli ve dıvarlara doğru meyillidir. Dıvar diblerinde olukları
vardır. Kuyuya su sızmıyacak şeklde ustalıklı yapılmışdır. Kuyu ağzı, bu hizâdan
bir buçuk metre kadar yüksekdir. Târîhin kıymetli yâdigârı olan bu güzel san’at
eseri 1383 [m. 1963] yılında, yıkdırıldı. Kuyu ağzını ve birkaç metre çevresini, yer
yüzünden birkaç metre aşağı indirdiler.
Kâ’benin dört köşesine, dört rükn denir. Şâma karşı olana (Rükn-i şâmî), Bağ-
– 347 –