Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

atomların birbiri ile birleşmesinden meydâna gelen moleküllerden yapılan uçucu
cismlere basît cism, birbirine benzemiyen atomların birleşmesinden de bileşik
cism hâsıl olur. Meselâ, oksigen bir basît cism olup, gaz hâlindedir. Hidrogen gazı
da, bir basît cismdir. Hidrogen atomları ile oksigen atomları birleşirse, su molekülleri
meydâna gelir ki, Erdımızın dörtde üçü su ile örtülüdür. İnsan ve bitkilerin
de dörtde üçü sudur. Su, serbest moleküllerden veyâ kolay kopan molekül
zincirlerinden yapılmışdır. Ya’nî molekülleri birbirine çeken, bağlıyan kuvvet
azdır. Bu kuvvetlere (Koheziyon) kuvvetleri denir. Böyle cismlere sıvı (Mâyı’) hâlindedir
diyoruz. Soğukda, moleküller arasındaki koheziyon kuvvetleri artar.
Moleküller, hareket edemeyip, grup hâlinde toplanarak, buz olur. Ya’nî katı
(Sulb) hâl alır. Bileşik cismleri ikiye ayırıyoruz: Yapısında dâimâ karbon [ya’nî sâf
kömür] ile hidrogen elemanları bulunanlara (Uzvî) [ya’nî organik] cism deriz. İçinde
karbon ile hidrogen birlikde bulunmıyanlara (Ma’denî) [ya’nî anorganik] bileşikler
deriz. Uzvî bileşiklerin hemen hepsi ve uzvî olmıyanlardan yalnız, sıcakda
uçabilenler molekülden yapılmışdır. Çok sıcakda bile uçmayan anorganik bileşikler
ise, molekülden yapılmamışdır. Bunlar iyon şebekesidir ve sulb ve billûr hâlindedir
ve ısıtılınca parçalanır. İyon şebekesi, çok sayıda, artı ve eksi atomların, ya’nî
iyonların dizisi demekdir.
Bugün yüzbinlerle uzvî cism tanıyoruz. Bunların molekülleri çok büyük olabilir.
Meselâ, kanımızın kırmızı boyası olan molekül, 16.669 atomdan yapılmışdır. [m.
1936] yılında İstanbul Üniversitesinde ord. profesör F.Arnd yanında travay yapan
Hüseyn Hilmi Işık “rahmetullahi teâlâ aleyh”, (Fenil-siyan-nitro-metan metil esteri)
isminde bir sentez yaparak, bunun her molekülü içinde yirmibir aded atom
bulunduğunu tesbit etmişdir.
HAYÂT NEDİR?: Bugün, bunun kat’î cevâbını veremiyoruz. Erdımızda hayâtın
nasıl ve ne zemân başladığına Âdem oğlu akl erdiremiyor.
İlk canlı madde (Protoplazma): Protoplazma, plâstik ya’nî balçık çamuru hâlindedir.
Dışardan bakıldıkda bulanıkdır. Yumurta sarısı ortasındaki esmer leke, civcivin
protoplazmasıdır. Protoplazma, muhtelif makinalardan müteşekkil bir organizasyon
ve bundan dolayı uzviyyet ismini verdiğimiz fe’âl, cânlı bir teşekküldür.
Hayâlimizde, bir cep sâatini, binlerce def’a küçültelim: Bir mercimek, bir kum, bir
toz ve nihâyet görünmez şeklde düşünelim. Nokta kadar tesavvur etdiğimiz ve işlemekde
olan sâate, mikroskopla bakdığımızı düşünürsek, bunu tekrâr binlerce
def’a büyütmüş ve hiçbir parçası ve fe’âliyyeti değişmemiş bir hâlde görürüz. İşte,
protoplazmayı böyle, ya’nî fevk-al’âde küçük ve mükemmel tanzîm olunmuş
bir makine olarak düşüneceğiz. Bu makinanın, bugüne kadar mikroskopla ancak
büyük parçalarını tanıyoruz.
Protoplazmanın yarıdan ziyâdesi sudur. Ya’nî, cenâb-ı Hak, cânlıları sudan
yaratmışdır. Bu su, sâf olmayıp, muhtelif tuzların bir eriyiğidir. Bu muhtelif tuzların
muhtelif vazîfeleri vardır. Elektrik iletirler, osmotik basınc yaparak protoplazmayı
gergin tutarlar. Eriyikdeki şeker yanarak, bu makinanın enerjisini te’mîn
eder. Protoplazmanın demiri, teneffüse lâzım olan gazı içeri çeker. Kireç, protoplazmanın
kanalizasyon teşkilâtını idâre eder... ve sâire...
HÜCEYRE (Cellule): Cânsız âlemde, tuz, elmas gibi birçok cismler, billûr hâlinde
bulundukları gibi, protoplazma da, mu’ayyen vazîfelere göre gruplanmış mikroskopik
parçalar hâlinde bulunur. Bu parçalara, hüceyre diyoruz. Hüceyre hayâtın
ilk müstekıl parçasıdır. Cânlılar, hüceyrelerden yapılmışdır. Hüceyre hayâtından
başka hayât göremiyoruz. Bir buğday filizi, hüceyre kulesi, küçük hayvânlar
bir hüceyre serâyı, insan da, büyük bir hüceyre şehri demekdir. Bir hüceyrenin genişliği,
ortalama (0,02 mm)dir. Bir kesme şeker içinde ikiyüzellimilyon hüceyre yaşayabilir.
Bir insan vücûdünde ortalama otuztrilyon hüceyre vardır. Mısr ehrâm-
– 975 –