Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

e göre, bu dört rek’at nâfile olur. Müstehâb olur. Kılmak lâzım olmaz ise de, kılmamalı
diyen olmamışdır. Kılmak iyi olur).
(Fetâvâ-i Hindiyye)de diyor ki, (Köle, kadın, müsâfir ve hastanın Cum’a nemâzı
kılmaları farz değildir. Hutbe dinliyenin en az bir erkek olması lâzımdır. Dinliyen
hiç yoksa yâhud yalnız kadınlar dinlerse, hutbe câiz olmaz. Cemâ’atin en az
üç erkek olması ve bunların imâm olabilecek kimseler olmaları şartdır. Kadın ve
çocuk olurlarsa, Cum’a nemâzı sahîh olmaz).
4. cü şart, vakt içinde hutbe okumakdır. Hutbeden sonra, nemâz kıldırmak
için, hutbeyi dinleyenlerden birini vekîl edebilir. Hutbeyi dinlemeyen kıldıramaz.
Âlimlerimiz, Cum’a hutbesini okumak, nemâza dururken, (Allahü ekber) demek
gibidir, dedi. Ya’nî, ikisini de, yalnız arabca okumak lâzımdır. Fârisî okumak
da olur veyâ her dil ile okumak câizdir diyenler de oldu ise de, bu âlimlere göre
tahrîmen mekrûh olur. Hatîbin, hutbede emr-i ma’rûfdan başka şeyleri, arabca bile
söylemesi mekrûhdur. Hatîb efendi, içinden E’ûzü okuyup, sonra yüksek sesle,
hamd ve senâ ve kelime-i şehâdet, salât-ü selâm okur. Sonra va’z, ya’nî sevâba
ve azâba sebeb olan şeyleri hâtırlatır ve âyet-i kerîme okur. Oturup kalkar. İkinci
hutbede, va’z yerine, mü’minlere düâ eder. Dört halîfenin ismlerini söylemesi
lâzımdır, müstehabdır. Sultânın, hükûmet adamlarının adlarını söylemesi câiz
değildir. Bunları, kendilerinde olmıyan sıfatlarla medh etmesi harâmdır. Adâlet
ve ihsân etmeleri ve düşmanlara gâlib olmaları için, bunlara düâ câiz olur denildi
ise de, düâ ederken, küfre ve harâma sebeb olacak şey söylememelidir. Hutbeye
dünyâ sözü karışdırmak harâmdır. Hutbeyi, nutuk, konferans şekline sokmamalıdır.
Zâlim kimseleri, âdil diye medh eden, din düşmanlarının ölüsüne, dirisine
düâ eden, kâfir olur. Müslimânı da, yalan sözlerle medh etmek harâmdır. Hutbede
va’z söylemesi demek, emr-i bil-ma’rûf ve nehy-i anil-münker bildirmesi demekdir.
Hikâye, siyâset, ticâret ve başka dünyâ işlerini anlatmak demek değildir.
[Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki: (Bir zemân gelecek
maymun sıfatlı, insan sûretli kimseler, minbere çıkıp, sizlere, din aleyhindeki sözleri,
dinsizliği, din diye söyliyeceklerdir).] Hatîb efendiler, vâ’ızler, bu hadîs-i şerîfde
bildirilen kimselerden olmamağa, dinsizliğe âlet olmamağa dikkat etmelidir.
Müslimânlar, böyle kimselerin hutbelerini, va’zlarını dinlememelidir. (Nûr-ülîzâh
Tahtâvî şerhi) ikiyüzseksenbirinci sahîfede, (Hutbeyi kısa okumak sünnetdir,
uzun okumak mekrûhdur) buyurmakdadır.
İbni Âbidîn hutbeyi ve iftitâh tekbîrini ve nemâzda düâyı anlatırken buyuruyor
ki, (Hutbeyi, arabîden başka lisân ile okumak, nemâza dururken, başka dil ile iftitâh
tekbîri almak gibidir. Bu ise, nemâzdaki diğer zikrler gibidir. Nemâz içindeki
zikrleri ve düâyı arabîden gayrı söylemek ise, tahrîmen mekrûhdur. Hazret-i
Ömer yasak etmişdir). Nemâzın vâciblerini anlatırken diyor ki, (Tahrîmen mekrûh
işlemek, küçük günâh olur. Buna devâm edenin adâleti gider). (Tahtâvî)de diyor
ki, (Küçük günâha devâm eden de fâsık olur. Fâsık olan veyâ bid’at işliyen
imâmların arkasında nemâz kılmamalı, başka câmi’de kılmalıdır). Eshâb-ı kirâm
ve Tâbi’în-i ızâm, Asyada ve Afrikada, hutbeleri hep arabî okudu. Çünki, başka
dil ile okumak, bid’at ve mekrûh olur. Hâlbuki, dinliyenler arabî bilmiyor, hutbeleri
anlamıyorlardı. Din bilgileri de yokdu. Onlara öğretmek lâzımdı. Fekat, yine
arabî okudular. Hindistân âlimlerinden Muhammed Viltorînin 1395 [m. 1975]
târîhli (El-edilletül-kavâti’) kitâbında, (Cum’a ve bayram hutbelerinin hepsini veyâ
bir kısmını arabîden başka dil ile okumak bid’atdir. Tahrîmen mekrûhdur.
Hep böyle okuyan imâmın arkasında nemâz kılınmaz) yazılıdır. Bu fetvâ, arabîdir.
1396 [m. 1976] da, İstanbulda basdırılmışdır. Bunun için, Türkiyedeki islâm
âlimleri, altıyüz seneden beri, hutbeleri türkçe okutup, milletin anlamasını çok istediler
ise de, hutbelerin kabûl olmıyacağını düşünerek, buna izn veremediler. Ay-
– 259 –