Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

sidir. Bunun kötülüğünü anlamak için, Vennecmi sûresi, otuzdokuzuncu âyet-i kerîmesinin,
(İnsan, ancak çalışdığının fâidesini görür) meâl-i şerîfi yetişir. Resûlullah
“sallallahü aleyhi ve sellem” tenbellikden Allahü teâlâya sığınmış, (Yâ Rabbî!
Beni, keselden koru!) diye düâ etdiğini, Âişe “radıyallahü anhâ” ve Enes bin
Mâlik, (Buhârî) ve (Müslim)de bildirmişlerdir. Tenbelliğin ilâcı, çalışkanlarla
konuşmak, tenbel, uyuşuk kimselerden kaçınmak, Allahü teâlâdan hayâ etmek lâzım
geldiğini ve azâbının şiddetli olduğunu düşünmekdir. Dînini iyi bilen ve her
hareketi, bilgisine uygun olan sâlih kimselerle görüşmeli, günâh işliyen, Allahü teâlânın
emr ve yasaklarına uymayıp, yalnız söz ile müslimânları okşayan, avutan yalancılardan,
Ehl-i sünnet kitâblarındaki bilgileri öğrenmemiş câhillerden uzak
olmalıdır.
İsrâf çok kötü bir huydur. Çirkinliği meydândadır. Kalbi, durmayıp karartan,
kemiren, tehlükeli bir hastalıkdır. Tedâvîsi de pek güçdür. Bu sıfat kalbi kaplamadan
önce, giderilmesi için ve bu felâketden kurtulmak için bütün ilâclarına baş vurup
uğraşmalıdır. Kurtarması için, Cenâb-ı Hakka yalvarmalı, düâ etmelidir. Allahü
teâlâ, çalışana, her güçlüğü kolaylaşdırır. O, sığınılacak, güvenilecek, biricik
yardımcı ve kurtarıcıdır. İmâm-ı Birgivînin “rahmetullahi teâlâ aleyh”, (Tarîkati
Muhammediyye) kitâbındaki isrâf bahsi burada temâm oldu.
Süâl: Tütün içmek isrâf mıdır?
Cevâb: İsrâf, ister kendi için, ister başkası için olsun, malı harâm olan yere vermekdir.
Azı da, çoğu da isrâf olur. Büyük günâh olur. İçki için, kumâr için, oyun
için vermek böyledir. Sigara harâm olsaydı, buna az veyâ çok verilen para isrâf olurdu.
Sigarayı az içmek harâm değildir, mubâhdır. Parayı, malı, halâl, mubâh olan
yerlere vermek, iki dürlü olur:
Birincisi: Kendi bedeni için, yimekde, içmekde, giyinmekde, ev kurmakda, tabî’atinin
çekdiği şeye, ihtiyâcından fazla harc etmek, isrâf olur. Meselâ bir şeyi yimek,
içmek isteyince, doydukdan sonra, fazlası isrâf olur. Bunun küçük günâh olduğu,
(Redd-ül-muhtâr)da, nemâzın vâcibleri başında bildirilmekdedir.
İmâm-ı Rabbânî Ahmed-i Fârûkî Serhendî “rahmetullahi aleyh”, üçüncü cild,
elliikinci mektûbu, kitâbımızın üçüncü kısmının otuzsekizinci maddesinde yazılıdır.
Bu mektûbda buyuruyor ki, (İnsan ve hayvanların bedeni dört şeyden yapılmışdır
[toprak maddeleri, su, hava ve nâr, ya’nî harâret]. Birbirine benzemiyen,
hattâ birbirinin aksi olan bu dört şeyin ihtiyâcları ve îcâbları vardır. Bedendeki harâretden
[ısıdan] dolayı [ısı kudret kaynağı olduğu için], insan ve hayvanlar, kendini
beğenmekde, üstün görmekdedir. Şehvet ve gadab kuvvetleri ve başka kötülükler,
bu dört şeyden ileri gelmekdedir).
İşte bu ihtiyâc ve îcâblar, hayvanların ve insan tabî’atinin çekdiği, istediği şeyler
olup, sevk-ı tabî’î, [iç güdü] denilmekdedir. Aklı olan kimse, bu sevk-ı tabî’îleri
islâmiyyetin emr etdiği, izn verdiği gibi kullanır ve günâh olmaz. Aklı dinlemiyenler
ise, nefse uyarak, mubâhlardan dışarı taşar. Günâha girer. Çünki nefs,
sevk-ı tabî’îleri, mubâhların dışına çıkarmağa zorlıyan, mubâhlardan başka şeyler
de istiyen bir kuvvetdir. İnsanların duygu organları ve hareket sinirleri, kalb ismindeki
bir kuvvetin emrindedir. Bedenin dört yapı maddesi ile nefs ve kalb kuvvetlerini
bir arada tutan, çalışdıran kuvvet de, rûhdur. Kâfirlerin ve günâh işliyen
mü’minlerin nefsleri azmış, kalbi ve rûhu kaplamışdır. Bu üç kuvvet birleşmiş gibi
olup nefsin istediğini yapmakdadırlar. İslâmiyyete uyunca, bu üç kuvvet birbirinden
ayrılıp, kalb ve rûh kuvvetlenir ve nefs za’îfliyerek, kalb ve rûh, nefsin baskısından,
kumandasından kurtulur ve temizlenmeğe başlar. Her ikisi de, işlerini
Allahü teâlânın rızâsı için, iyilik için yapar.
Hayvanlarda, kalb, rûh ve nefs olmadığından, sevk-ı tabî’î ile hareket ederler.
Meselâ acıkınca, doyuncaya kadar, bulduklarını yirler. İnsanlar ise, kalb ile hareket
eder. Kalb, nefse uyarsa, bulduğu ile doymaz. Harâm olan şeyleri arar. Doy-
– 646 –