Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

2 — Beta şuâ’ları, elektronlardan ibâretdir. [Lâmbalarımızı yakan şehir elektriği,
elektron akımıdır. Bölünemeyen en küçük elektrik parçasına elektron denir.
Elektron, eksi elektrikdir.] Beta şuâ’larının sür’ati pek fazla olup, zıyâ hızına yakındır.
Birçok yerlerden geçerler. Tehlükelidirler.
3 — Gama şuâ’ları, Röntgen şuâ’ları gibi çok kısa dalgalı, elektro-manyetik
şuâ’lardır. Hemen herşeyden geçerler, çok tehlükelidirler.
Saf Radium atomları, yalnız alfa şuâ’ları saçar. Radioaktif cismlerin atomları,
enerji saçarak, çekirdekleri patlıyor ve başka element atomları hâline dönüyor. Milyon
kerre milyon [1 billion] Radium atomu içinden her sâniye onüç dânesi patlıyor.
Bir radium tuzunun beta ve gama şuâ’ları da vermesi, kendi atomlarından değil,
bunların patlaması netîcesinde meydâna gelen, yeni radioaktif elemanların
atomlarından hâsıl olur. Zâten, Radium da, Uraniumun patlamasından, birçok ara
elementlerden sonra, meydâna gelmişdir. Tabî’atde, üç radioaktif değişme sırası
vardır. Uranium sırası, Thorium sırası ve aktinium sırası.
Radioaktif parçalanmadan meydâna gelen yeni elementlerin atom ağırlıkları ve
şuâ’lanmaları farklı olduğu hâlde, çoğunun kimyâ hâssaları aynıdır. Böyle elementler,
aynı bir element demekdir. O hâlde, devrî sistemde aynı yerde bulunur. Atom
ağırlığı farklı, atom numarası aynı olan maddelere, (İzotop) maddeler denir.
FAYANS KANÛNU: Bir atom, bir alfa şuâ’ı saçınca, atom ağırlığı dört azalır.
Atom numarası iki azalır. Beta şuâ’ı verince, atom ağırlığı değişmez, atom numarası
bir artar. Bir alfa dâneciğinde iki artı elektrik bulunduğu isbât edilmişdir. O
hâlde, atom numarası, atomun artı elektrik yüküne tâbi’ olmakdadır.
RÖNTGEN ŞUÂ’LARI: Katod şuâ’ları, borudaki sulb bir maddeye çarparsa,
bu sulb madde, röntgen şuâ’ları yayar. Röntgen şuâ’ları görünmez. Fotoğraf camına
te’sîr eder. Etden çok, kemikden az geçer. Atom numarası yüksek olan maddeler,
Röntgen şuâ’larını çok emer, geçirmez. Atom numarası büyük olan bir maddenin,
hâsıl etdiği Röntgen şuâ’ının, maddelerden geçme kabiliyyeti fazla olur.
Laue [Lave] röntgen şuâ’larının tayfını yapmak için, cam prisma yerine, kaya tuzu
billûrundan geçirdi. Elde edilen tayf, ilmin yeni bir buluşu, büyük bir zaferi oldu.
Çünki, bir yandan Röntgen şuâ’larının elektromanyetik dalga olduğu anlaşıldı,
bir tarafdan da, billûrdaki atomların dizilişi meydâna çıkdı. Âdî zıyâ ile elde edilen
tayflar, atomun bileşiklerine göre farklı olduğu hâlde, Röntgen tayfları, atomun
kimyevî hâline bağlı değildir. Her elementin Röntgen tayfı, hatlar tayfıdır.
Mosli [Moseley] de, bir elementin verdiği Röntgen şuâ’larının dalga boyunu ölçerek,
elementlerin atom numarasını hesâb etmişdir. Bu atom numarasının, atom
çekirdeğinin elektrik yükü olduğunu, dahâ sonra Bohr [Bor] anlamışdır.
ATOMUN YAPISI: Rutherford [m. 1911] de, ince bir ma’den levhadan alfa dânecikleri
geçirdi. Alfaların çoğu, serbestce doğru geçip, binde biri, yolundan sapdı.
Ma’denler, atom şebekesi olduğundan, alfaların doğru geçmesi, atomların içinin
boş olduğunu göstermekdedir. Demek ki atomların ortasında, atomun artı elektrik
yükünü ve aynı zemânda, bütün kütlesini hâvî bir nüve (çekirdek) vardır. [Bu
çekirdeğin çapı atomun tekmîl çapından yüzbin def’a dahâ küçükdür.] Atomlar
elektrikce nötr [ya’nî elektriksiz] olduğu için, çekirdek etrâfında, çekirdekdeki artı
elektrik kadar elektron bulunması lâzımdır. Alfa dâneciklerinin sapma açısı ölçülerek,
çekirdekdeki artı elektrik mikdârı hesâblanmış ve elemanın atom numarasına
müsâvî olduğu anlaşılmışdır.
Demek ki, Rutherforda göre, her atomun ortasında (+) yüklü bir çekirdek ve
etrâfında elektronlar dönmekdedir. Elektronlar dönmeseydi, çekirdek tarafından
çekilirler idi. Maddedeki atomlar da, birbirine yapışık değildir. Çünki elektronlar
birbirini iter. Radioaktiflik, atomun çekirdeğinden meydâna gelmekdedir. Alfa
şuâ’ları demek, çekirdekden, artı iki elektrik yüklü Helium çekirdeklerinin atıl-
– 550 –