Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

ğildir. İsrâr ve devâm olmadan, büyük günâh işlemek, vilâyeti bozmaz. Velî, günâhından
vazgeçer ve tevbe eder. Günâh işlemek, insanı helâk etmez. Günâha devâm
etmek, tevbeyi terk etmek, helâk eder. Âdem aleyhisselâmın zellesi ile, İblîsin
ısyânı, bundan dolayı farklı oldular.) Eshâb-ı kirâmın hepsini sevmekle ve hepsine
saygılı olmakla emr olunduk. Sevilmeleri az veyâ çok olabilir. Fekat, hiçbirine
dil uzatmamız, kötü bilmemiz câiz değildir. Kendi kusûrlarımıza bakmamız, hiçbir
müslimânı gıybet etmememiz lâzımdır. 1106, 1152.
941 — VÂNÎ MUHAMMED EFENDİ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Kendisi
Vanlıdır. Fâzıl Ahmed pâşa 1072 [m. 1661] senesinde Vandan getirmişdir. Serâyda
sultân dördüncü Muhammed hâna, va’z ederdi. İkinci Mustafâ hânın hocası oldu.
Binyetmişaltı 1076 [m. 1665] da Mevlevîlerin simâ’larını ve Halvetîlerin rakslarını
yasak etdirdi. Babaeskideki Hurûfî tekkesini yıkdırdı. Binseksenbir 1081
[m. 1670] de, şerâb satılmasını yasak etdirdi. Yeni câmi’de ilk Cum’a va’zı yapan
budur. 1094 [m. 1682] de, sadr-ı a’zam Merzifonlu kara Mustafâ pâşa Viyanada
haçlı orduları karşısında bozguna uğradığında, Vânî Muhammed efendi ordu
şeyhi idi. Bunun için, Bursada Kestel köyüne sürüldü. Kestelde büyük câmi’ ve
mekteb yapdırdı. 1096 [m. 1684] da orada vefât etdi. Boğaziçinde Vaniköy câmi’ini
de yapdırmışdır.
942 — VÂSIL BİN ATÂ: Mu’tezile fırkasının kurucusudur. 80 [m. 699] de
Medînede tevellüd, 131 [m. 748] de vefât etdi. Hasen-i Basrî hazretlerinin talebesi
idi. Bunu dersinden kovdu.
943 — VÂSİLE BİN ESKA’ “radıyallahü anh”: Eshâb-ı kirâmdan idi. Tebük
gazâsından önce îmâna geldi. Bu gazâda bulundu. 841.
944 — VEHBÎ: Muhammed Vehbî bin Hüseyn Çelik, [1280] hicrî yılında, Konyanın
Hâdim kazâsında tevellüd, 1362 [m. 1943] de Konyada vefât etdi. Siyâsî hayâta
atıldı. Şer’ıyye vekîli iken, hilâfetin ilgâsı için fetvâ vermişdir. 45.
945 — VEHBÎ EFENDİ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Altıyüzaltmışbeşinci [665]
sırada Muhammed Mer’aşî ismine bakınız!
946 — VEHEB BİN VERD MEKKÎ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: 153 [m. 770]
senesinde vefât etdi. 608, 688.
947 — VELÎD BİN MUGÎRE: Kureyş kâfirlerinin ileri gelenlerindendir. Ebû Cehlin
amcasıdır. Babasına Mugayre de denir. Birgün Resûlullahın yanına gelip, bana
bir mikdâr Kur’ân oku dinleyeyim dedi. Dinledi. Çok tatlı, latîf, derin ve çok fâideli,
bunu insan söyliyemez, dedi. Kâfirlerin yanına gidip, içinizde, şi’ri benden iyi bilen
yokdur. Muhammedin okuduğu kelâm, insan ve cin şi’rlerine benzemiyor. O kâhin
değildir. Sözleri kâhin sözüne benzemiyor. Deli dersek kimse inanmaz. Onda cünûn
alâmeti yokdur. Şâ’ir de değildir. Sihirbâz da diyemeyiz. Sihre benziyen bir işi
yok. Okuyup, üflemiyor, düğüm bağlamıyor, dedi. Öyle ise, ne diyelim, dediler. Velîd,
ne demeli bilmem. Fekat, şu sözlerimizin hiçbiri yakışmıyor. Hangisini söylesek
inanılmaz dedi. Diyecek birşey bulamadılar. Çünki, Peygamberdir demekden başka
birşey yakışdıramadılar. Hicretin birinci [1] senesinde Mekkede öldü.
948 — VELÎD BİN UTBE: Kureyş kâfirlerinden Utbenin oğludur. Babası gibi,
İslâm düşmanı idi. Kardeşi Ebû Huzeyfe ise, hâlis müslimân olup, bütün gazâlarda
bulundu. Velîd, Bedrde babası ve amcası ile, meydâna yürüdü. Hazret-i Alî
çıkıp, Velîdi bir hamlede katl eyledi. 506, 1093, 1185.
949 — VELİYYÜDDÎN TEBRÎZÎ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Altıyüzotuzyedinci
[637] sırada Muhammed bin Abdüllah ismine bakınız!
950 — VELİYYULLAH DEHLEVÎ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Sekizyüzaltmışdördüncü
[864] sırada Şâh Veliyyullah ismine bakınız!
951 — VELVÂLİCÎ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Kâdî Zahîrüddîn Abdürreşîd
– 1188 –