Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

61 — EZÂN VE İKÂMET
(Dürr-ül-muhtâr) kitâbından ve bunun açıklaması olan (Redd-ül-muhtâr)dan
ezân bâbı terceme edilerek ve kısaltılarak aşağıda yazıldı:
Ezân, herkese bildirmek demekdir. Belli olan arabca kelimeleri sırası ile okumakdır.
Tercemesini okumak, ezân olmaz. Ma’nâsı anlaşılsa da, fârisî ve başka dillerle
okunmaz. Ezân okumak, hicretden önce Mekkede, Mi’râc gecesi başladı. Hicretin
birinci senesinde, nemâz vaktlerini bildirmek için emr olundu. Mahalle mescidinde,
yüksek yerde okuması sünnetdir. Sesini yükseltmesi lâzımdır. Fekat, çok
bağırmak için, kendini zorlamamalıdır. [Görülüyor ki, ezânı kendi mahallesine işitdirecek
kadar, bağırmak lâzımdır. Sesi dahâ yükseltmek câiz değildir. Ho-parlör
kullanmağa lüzûm yokdur. Ho-parlör ile ve hele radyo ile ezân ve ikâmet okumak
bid’atdir. Bid’at ile yapılan ibâdet kabûl olmaz. Günâh olur.] Beş vakt nemâz ve
kazâ nemâzları için ve Cum’a nemâzında hatîbin karşısında, erkeklerin ezân okuması
sünnet-i müekkededir. Kadınların ezân ve ikâmet okuması mekrûhdur. Çünki,
seslerini yükseltmeleri harâmdır. Ezân, başkalarına vakti bildirmek için, yüksekde
okunur. Hâzır olan cemâ’at için veyâ kendi için olan ezân ve ikâmet yerde
okunur. [(Tenvîr-ül-ezhân)da diyor ki, (Ezânı oturarak okumak tahrîmen mekrûhdur.
Ayakda okunması tevâtür ile anlaşılmışdır.)] Vitr, bayram, terâvîh ve cenâze
nemâzları için ezân ve ikâmet okunmaz. Ezânı vaktinden evvel okumak sahîh
değildir ve büyük günâhdır. Vakt girmeden önce okunan ezân ve ikâmet, vakt girince
tekrâr okunur. Ezân okunurken, hareke veyâ harf katacak veyâ harfleri uzatacak
şeklde tegannî yapmak ve böyle okunan ezânı ve Kur’ân-ı kerîmi dinlemek
câiz değildir.
[(Mir’ât-ül haremeyn) kitâbının Medîne kısmında diyor ki, (Ezân okumak,
hicretin birinci senesinde, Medînede başladı. Bundan önce, nemâz vaktlerinde yalnız
(Essalâtü câmi’a) denirdi. Medînede ilk ezân okuyan, Bilâl-i Habeşîdir. Mekkede
ise, Habîb bin Abdürrahmândır. Cum’a nemâzındaki birinci ezân, hazret-i
Osmânın sünnetidir. Önceleri, bu da câmi’ içinde okunurdu. Abdülmelik zemânında
Medîne vâlisi olan Ebbân bin Osmân hazretleri minârede okutdu. Melik Nâsır
bin Mensûr, yediyüz [700] senesinde, Cum’a ezânından önce, minârelerde salâtü-selâm
okutdu. İsrâîl Peygamberleri, sabâh ezânından önce tesbîh okurlardı.
Eshâb-ı kirâmdan Mesleme bin Mahled, Mısrda vâlî iken, ellisekiz [58] senesinde,
hazret-i Mu’âviyenin emri ile ilk minâreyi yapdırıp, müezzin Şerhabîl bin
Âmire sabâh ezânından önce salât verdirdi). (Dürr-ül-muhtâr)da diyor ki, (Ezândan
sonra salât ve selâm okumak, ilk olarak yediyüzseksenbir senesinde, sultân Nâsır
Salâhuddînin emri ile Mısrda başladı). [Cenâze olduğunu bildirmek için, minârelerde
salât okunması mu’teber kitâblarda yazılı değildir. Çirkin bid’atdir. Okutmamalıdır.]
(Mevâhib-i ledünniyye)de diyor ki, (Hicretin birinci senesinde, Resûlullah
“sallallahü aleyhi ve sellem”, Eshâb-ı kirâma sordu. Kimisi, nemâz vaktlerini
bildirmek için, nasârâ gibi nâkûs, ya’nî çan çalalım dedi. Kimisi, yehûdîler
gibi boru çalınsın dedi. Kimisi de, nemâz vakti ateş yakıp yukarı kaldıralım dedi.
Resûlullah, bunları kabûl etmedi. Abdüllah bin Zeyd bin Sa’lebe ve hazret-i
Ömer rü’yâda ezân okumasını görüp söylediler. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve
sellem” bunu beğenip, nemâz vaktlerinde böyle ezân okunmasını emr buyurdu).
(Medâric-ünnübüvve) ve (Tahtâvî)de böyle yazıyor ve minârelerde ışık yakmanın,
mecûsîlere benzediğini, bid’at olduğunu bildiriyor. [Buradan, nemâz vaktini bildirmek
için minârede ışık yakmanın büyük günâh olduğu anlaşılmakdadır.] (Tebyîn-ül-hakâık)da
ve (Tahtâvî)de diyor ki, (Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”,
Bilâl-i Habeşîye, (İki parmağını kulaklarına koy! Böylece, sesin çok çıkar) buyurdu.
Elleri kulaklara koyarsa iyi olur. Böyle yapmak, ezânın sünneti değil ise de, sesin
çoğalmasının sünnetidir. Çünki, rü’yâda, melek okurken böyle yapmamışdır.
Ezân okumak için değil, okumağı, sesi artdırmak için sünnet olmuşdur. Çünki, se-
– 204 –