Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

seferî olmak mesâfesi, dört Berîd, ya’nî iki merhaledir. Bir berîd, dört fersahdır.
Bir fersah üç mîldir. Bir mîl, bin bâ’ [Kolaç]dır. Bir bâ’, dört zrâ’ [insan kolu]dur.
Bir zrâ’, iki karışdır) demekdedir. Seferîlik mesâfesi, bu şerhe göre de, 16 fersah,
ya’nî 48 mîl olmakda ve bir mîl, dört bin zrâ’ olmakdadır. (Mir’ât-i Medîne)nin beşyüzyirmiüçüncü
sahîfesinde diyor ki, (Kitâbımızda zrâ’ dediğimiz uzunluk, insan
kolu olup, Mısr ve Hicâzda şimdi kullanılan demir ölçünün sekizde yedisidir.
Takrîben iki karışdır). Bu demir ölçü birimi, hanefî fıkh kitâblarında yazılı olan
zrâ’ olup, 24 parmak genişliğindedir. 48 santimetredir. Bunun sekizde yedisi 42 santimetredir.
Görülüyor ki, Şâfi’îde bir mîl dörtbin zrâ’dır. Bu da 1680 metredir. 48
mîl de 80 kilometre 640 metredir. Sefer mesâfesinin, tam bu kadar kilometre olması
şart değildir. Meşhûr olan veyâ zann-ı gâlib ile anlaşılan mesâfe kâfîdir.
Denizde, orta rüzgârlı havâda giden yelkenlinin hızı esâsdır. İstanbuldan Mudanyaya
giden, seferî olmaz. Bursaya giden, seferî olur. Tayyâre ile giden, altında
bulunan yoldan veyâ denizden gitmiş gibidir. İstanbulda, Fâtihden otobüs ile
sefere çıkan, bugün için, Edirne-kapı kabristânını geçince, Aksaraydan çıkan,
Topkapı kabristânını, sâhil yolundan ise, Yedikule kapısını geçince, Üsküdardan
çıkan, Selimiyye kışlası ile Karaca Ahmed kabristânı arasından geçince, İstanbuldan
Anadoluda 104 kilometreye gitmeğe niyyet edenlerin hepsi, buğazın karşı
sâhiline geçince seferî olurlar. Seferî olan kimsenin, dört rek’at olan farz nemâzları
iki rek’at kılması hanefîde vâcib, mâlikîde sünnet-i müekkede, şâfi’îde efdaldir.
Mukîm olan imâma uyması hanefîde, edâ ederken câiz, şâfi’îde hem edâ,
hem kazâ ederken câiz, mâlikîde ikisinde de mekrûhdur. Müsâfire uyan mukîmin
nasıl kılacağı, 64. cü maddede bildirilmişdir. Mest üzerine, üç gün üç gece mesh edebilir.
Orucunu bozabilir. Kurban kesmesi vâcib olmaz. Müsâfir râhat ise, orucunu
bozmamalıdır. Günâh için sefere çıkan, yalnız hanefî mezhebinde müsâfir
olur. 59. cu maddeye bakınız!
Mukîm olsun, müsâfir [ya’nî yolcu] olsun, özrlü olsun, özrsüz olsun, herkes, şehr
ve köy dışında, hayvan üstünde otururken nâfile nemâz kılabilir. Hayvan yürürken
de, dururken de kılınabilir. Beş vakt farz nemâzlardan önce ve sonra olan sünnetler
de nâfile nemâz demekdir. Yalnız, sabâh nemâzının sünneti nâfile değildir.
Fâtiha ve sûre okurken, sağ eli sol el üstüne bağlayıp göbek altına koymak iyi ise
de, elleri uylukları üstüne koymak da olur. Her dürlü oturmak câizdir. Kendi yürürken
nemâz kılmak, kimseye câiz değildir. Çünki yürümek nemâzı bozar [Cevhere].
Altmışdokuzuncu maddeye bakınız! Yolda rast geldiği şehrlerden geçerken
de böyle kılabilir. Kendi şehrinde kılması mekrûhdur. Îmâ ile rükü’a ve secdeye
eğilir. Başını birşey üzerine koymaz. Nemâza başlarken ve kılarken kıbleye dönmek
lâzım değildir. Hayvanın yürüdüğü tarafa doğru kılması lâzımdır. Hayvanın
veyâ yularının veyâ eğerinin üzerinde çok necs [pislik] bulunsa da, nemâz câiz olur.
Fekat, necsli yerin üzerinde oturursa câiz olmaz. Necs ayakkabıyı da çıkarmak lâzımdır.
Ayağı ile dürterek, yuları çekerek, az hareketle hayvanı idâre etmesi nemâzı
bozmaz. Hayvan üzerinde nâfile nemâza başlıyan kimse, hızla yere inerek,
yerde temâmlaması câizdir. Yerde başlayıp, hayvan üstünde temâmlamak câiz değildir.
Farzları ve vâcibleri, zarûret olmadıkca hayvan üzerinde kılmak câiz değildir.
(Halebî)de, (Farzları hayvan üzerinde kılmak, sünnetleri kılmak gibi olup, ancak
teyemmüm yapmak için bildirdiğimiz özrler ile câizdir) diyor. Farzların da mukîm
iken ve seferî iken, şehr dışında hayvan üzerinde zarûret olunca kılınacağı anlaşılmakdadır.
Malının, canının, hayvanının tehlükede olması, inince hayvanın veyâ
hayvandaki veyâ yanındaki malın çalınması, yırtıcı hayvan, düşman, yerde çamur
olması, yağmur olması, hastanın, inerken, binerken, iyi olmasının gecikmesi
veyâ hastalığının artması, arkadaşlarının beklemeyip tehlükede kalması, indikden
sonra, hayvana yardımcısız binememek, hep zarûret olan özrdür. Az çamur özr de-
– 222 –