Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

tarken çokdur. Ayakda dururken azdır. Nefes darlığı, çarpıntı, geceleri idrara çok
kalkmak, berrak ve bol idrâr, karaciğer kifâyetsizliği bu hastalığın alâmetleridir.
Karaciğer, beden fabrikasının büyük bir laboratuvarıdır. Sağ kaburga kemiklerinin
ve diyaframın altında bulunur. İnce bağırsaklardan gıdâ maddelerini ve bir mikdâr
zehrli maddeleri almış olan kanı getiren kılcal damarlar, birleşerek bir toplar
damar hâlinde karaciğere girer. Burada tekrâr kılcal damarlara ayrılır. Her birindeki
kan, kalburdan süzülüyormuş gibi, karaciğer içinde yayılır. Sonra yine başka
kılcal damarlara girer. Bunlar da birleşerek, ciğerden çıkan bir damar, bu kanı kalbin
sağ kulakcığına götürür. Karaciğer, bağırsaklardan gelen kandaki karbon-hidrat
maddelerini tutar. Kana lâzım olan, az mikdârını kalbe gönderir. Böylece karaciğer,
ihtiyât şeker deposu vazîfesini görür. Yumurta akı maddelerine ve yağlara da
te’sîr eder. Gelen tuzların bir kısmını kalbe gönderir. Bir kısmını da, sonradan yavaş
yavaş gönderir. Bir kısmını safra ile tekrâr bağırsaklara gönderir. Bağırsakdan
gelen zehrli maddeleri imhâ eder. Kan ile gelen protein parçalarından üre sentezi
yapar ve yavaş yavaş böbreklere gönderir. Harâb olan al yuvarların kırmızı boya
maddeleri artıklarından, safra boyası ve safra asidi yapar. Bu asid, yağların hazmına
yarar. Bu iki madde, karaciğerde kolesterin denilen yağ gibi bir madde ile birleşir.
Kolesterin esteri olur. Esterleşen kolesterinin, mecmû’ kolesterine nisbeti, normal
olarak, yüzde yetmiş [0,70] dir. Bu nisbetin azalması, karaciğer kifâyetsizliğini
gösterir. Bunun için karaciğer kolesterinle ilgili madde mübâdelesinde te’sîrli olur
ki, atardamar sertleşmesinde mühimdir. Bu üç madde, safrayı meydâna getirir.
Karaciğer, bu sıvıyı, devâmlı olarak safra kesesinde toplar. 977. ci sahîfeye bakınız!
İnsan karaciğerinden, yirmidört sâatde, yediyüz litre kan geçmekdedir.
Sıhhati yerinde bir insanın karaciğerinde çeşidli mikdârda yağ toplanır. Bu
mikdâr, yinilen yağ mikdârına, yağların imtisâs ve karaciğere nakl temposuna ve
karaciğerde yağların oksidlenme hızına bağlıdır. Fazla yağ yinildiği zemân karaciğerde
nötr yağ mikdârı artar. Kolesterinli maddeler yinirse, yağ ve kolesterin toplanır.
Karaciğerde yağ toplanırsa, karbonhidrat [glikojen] mikdârı azalır ve ciğer
hücrelerinin çoğalma kuvveti bozulur. Açlıkda, yağlı dokulardan ayrılıp kana
karışan yağ da karaciğerde toplanır. Şeker hastalarında, kanda yağ çoğaldığı için
de, karaciğerde yağ toplanır. Sârî hastalıklarda ve fosfor, kloroform, dört klorlu
karbon gibi karaciğer zehrleri alınmasında da yağ [Lipid] toplanır.
Karaciğerde yağ toplanmasını azaltan ve yağları ciğerden çıkaran maddelere (Lipotropik)
denir. Kolin, metiyonin, inositol ve B 12 lipotropikdirler. Çünki bu cismler,
Fosfolipid metabolizmasını tanzîm ederler. Bu maddelerin değişmeleri bozulunca,
kanda kolesterin çoğalır. Bundan da siroz, diyabet, nefrit, tansiyon artması,
damar sertliği, kalb damarlarında hastalık hâsıl olur. Damarlarda lipoid birikir.
Lipotropikler, karaciğerin zehrleri temizleme kuvvetini de artdırmakdadır.
Damar sertliği hastalığı ikiye ayrılır: A) Damarların iç yüzleri kolesterin sıvası
ile örtülür. Tansiyon yüksekdir. B) Karaciğer ve böbrekler kifâyetsizdir.
Birinci hâl için, perhîz yapmalı, az su içmelidir. İkinci bakımdan, karaciğer ve
böbrekleri zedelememek için, mi’de ve bağırsaklardan gelecek zehrleri çok azaltmalıdır.
Bu iki hâli de karşılamak için, hastaya kolesterini az ve zehr giderici sütlü
sebze perhîzi verilir. Zeytin yağlı enginâr yemeği kanda kolesterini azaltır. İod
ve iod bileşikleri fâidelidir. Meselâ, potassium iodür, lipiodol, pepton iodé, (İodopepton
Kâzım) verilir. (Sülfarlem), kolesterini eritir ve karaciğeri kuvvetlendirir.
Kolesterini az perhîz, damar sertliğinde, gut (ya’nî nekris) de, ba’zı şekerlilerde,
kandaki çok mikdârdaki kolesterini azaltmağa yarar. Kanda fazla kolesterin
bulunursa, damar içi yüzeylerde toplanarak (aterom) denilen levhalar yapar.
YASAK YEMEKLER — Yumurta, süt, beyâz peynir, bilhassa bayat peynir,
kaymak, tereyağı, beyin, iç organ etleri, havyar, yağlı et, sun’î tereyağları, çikolata,
katı bitki yağları, ceviz, fındık, badem, hurma gibi yağlı maddeler ve sigara yasakdır.
Prof. Dr. Süleymân Yalçın, 16.7.1985 târîhli Türkiye gazetesindeki beyânâtında,
– 654 –