Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

kız kardeşe, dört hisse düşüyor. Dört hisse, beş kız kardeşe bölünemiyeceği için,
mes’elenin aslı, 5 x 7 = 35 olur. Beş kıza, [4 x 5 = 20] yirmi hisse verilir. Zevc, [3 x
5 = 15] onbeş hisse alır.
5 — Birkaç hisse, bu hisselerin sâhiblerine bölünemezse, böyle hisselerin sâhiblerinin
sayılarının en küçük ortak katı ile, mes’elenin aslı çarpılarak, yeni asl
bulunur. Mîrâs, bu yeni asla bölünür.
Meselâ, üç kız ve üç amca bulunduğu zemân, mes’elenin aslı üç olup, kızlara iki,
amcalara bir hisse düşerse de, hisseler, şahs adedine bölünemediği için, mes’elenin
aslı, [3 x 3 = 9] dokuz olup, [9 x 2 / 3 = 6] altı hisse kızlara ve [9 x 1 / 3 = 3] üç
hisse amcalara verilir.
İkinci misâl: İki zevce, on kız, altı cedde, yedi amca bulunduğu zemân, mes’elenin
aslı yirmidört olup, üç hisse zevcelere, onaltı hisse kızlara, dört hisse büyük annelere
verilip, geri kalan bir hisse amcaların olur ise de, hisse sâhiblerinin sayısı,
hisse sayısı ile bölünemediğinden iki, on, altı ve yedinin en küçük ortak katı olan
(ikiyüzon) adedi mes’elenin aslı olan (yirmidört) ile çarpılarak, mes’elenin aslı, [24
x 210 = 5040] beşbinkırk bulunur. Zevceler [5040 x 1 / 8 = 630] altıyüzotuz hisse,
kızlar [5040 x 2 / 3 = 3360] üçbinüçyüzaltmış hisse, nineler [5040 x 1 / 6 = 840] sekizyüzkırk
hisse ve amcalar [5040 x 1 / 24 = 210] ikiyüzon hisse alırlar. Böylece, bir
zevce 315 hisse, bir kız 336 hisse, bir cedde 140 hisse ve bir amca 30 hisse alır.
İKİNCİ KISM: Yalnız eshâb-ı ferâiz vardır. Asabe yokdur. Asabe bulunmadığı
için eshâb-ı ferâizden geri kalan mal, yine eshâb-ı ferâize, hisseleri oranında bölünür.
Ya’nî eshâb-ı ferâize geri verilir, red olunur. Fekat, zevc ile zevceye geri verilmez.
Bu ikisine, (Red olunmıyanlar) denir. Zevc ve zevceden başka eshâb-ı ferâize,
(Red olunanlar) ya’nî tekrâr verilenler denir. İkinci kısm problemlere,
(Reddiyye mes’eleleri) denir. Reddiyye mes’elelerinde iki hâl vardır:
1 — Reddiyye mes’elesinde red olunmıyan bulunmazsa, iki şekl vardır:
A: Red olunanlar, bir sınıfdan farz sâhibi oldukları zemân, mes’elenin aslı ikiden
olur.
Meselâ, iki kız kardeş bulunduğu zemân, herbiri, mîrâsın yarısını alır.
İkinci misâl: Cedde ve anadan kız kardeş bulunduğu zemân, herbiri yarısını alır.
Çünki, her ikisinin farzı da südüsdür.
B: Red olunanlar, aynı sınıfdan farz sâhibi olmadıkları zemân, reddiyye mes’elesinin
aslı, hisse sayılarının toplamı olur.
Meselâ, mes’elede sülüs ve südüs sınıfları varsa, mes’elenin aslı altıdan olacakdı
ve farzı sülüs olanın hissesi 6 x 1 / 3 = 2, farzı südüs olanın 6 x 1 / 6 = 1 olacakdı.
Fekat, asabe bulunmadığı için, mes’elemiz, reddiyye mes’elesi olur. Mes’elenin
aslı altı yerine [2 + 1 = 3] üç olur. Ana ve anadan iki kız kardeş gibi ki, burada
ananın farzı südüs, anadan iki kız kardeşin farzı sülüs olduğundan, bu reddiyye
mes’elesinin aslı üç olup, iki hissesi kardeşlere, bir hissesi anaya verilir.
İkinci misâl: Reddiyye mes’elesinde, nısf ve südüs sınıfları varsa, mes’elenin aslı
altı olacakdı. Farzı nısf olanın hissesi 6 x 1 / 2= 3 ve farzı südüs olanın hissesi 6
x 1 / 6 = 1 olacakdı. Reddiyye mes’elesinin aslı ise [3 + 1 = 4] dört olur. Kız ve oğul
kızı bulunduğu zemân üç hisse kız için, bir hisse oğul kızı için olur.
Üçüncü misâl: Reddiyye mes’elesinde, nısf ve sülüs yâhud südüsân [iki aded altıda
bir] ve nısf veyâhud sülüsân [iki aded üçde bir] ve südüs varsa, mes’elenin aslı,
altı yerine, beşden olur. Kız kardeş ve anadan iki kız kardeş bulunduğu zemân,
reddiyye mes’elesinin aslı [3 + 2 = 5] beş olup, üç hisse kız kardeşe, iki hisse anadan
iki kız kardeşe verilir.
2 — Reddiyye mes’elesinde, red olunmayan da bulunuyorsa, yine iki şekl
vardır:
A: Red olunanlar, bir sınıfdan farz sâhibi iseler, iki hâl vardır:
– 1031 –