Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

Yanmak, oksigen gazı ile birleşmek demekdir. Gazların, buhârların yanmasına
(Alev) denir. Katı cismler alevle yanmaz. Kükürdün buhârı, odunun, mumun
sıcakda parçalanmasından meydâna gelen gazlar, alevle yanıyor. Yanma yerine,
(Oksidlenme) ve (Yükselme) de denir. Yanan bir atomun elektrik yükü artar. Meselâ,
hidrogen gazı oksigenle birleşince, serbest hidrogen atomları, sıfır kıymetli
iken, oksigenle birleşirken, oksigen atomuna elektron vererek, artı bir [+1] kıymetli
olurlar. O hâlde, bir atomun değeri yükselince, bu atom yandı, oksidlendi denir.
Maddeler yanarken harâret [ısı] saçar.
Şuâ’: Sulb, ya’nî katı veyâ mâyı’ hâldeki bir madde ısıtılırsa, beşyüz derecede
zıyâ [ışık] yaymağa başlar ve madde değişmez. Evvelâ kırmızı zıyâ olur. Dahâ sıcakda
beyâza döner. Elektrik ampullerinde, elektrik ceryânı, ampul telini ısıtdığı
için, tel zıyâ yayar. Böyle zıyâ yaymağa (Şuâ’lanma) veyâ (Işıma) denir. Gördüğümüz
zıyâ, elektro-manyetik dalgalardan ibâretdir. Fezâdaki elektrik akımı,
sâniyede yüz binlerle def’a cihet değişdirince, elektro-manyetik dalgalar meydâna
geliyor. Ya’nî şuâ’lanma oluyor. Bir sâniyedeki dalga adedine (Frekans=tekerrür)
denir. Bir şuâ’lanmada meydâna gelen dalgaların boylarını aramağa,
(Spektroskopi) denir. Herhangi bir madde tarafından yayılan şuâ’lanmanın
spektroskopisini yaparak, bu maddede hangi elementlerin bulunduğunu aramağa
(Tayf analizi=spektral analiz) denir. Spektroskopi yapılacak şuâ’lar, bir yarıkdan
geçirildikden sonra, bir cam menşûrdan [prismadan] geçirilince, karşısındaki
perdede parlak renkler dizilir. Bu renkli şeride tayf [Spektr] denir. Her rengin
dalga boyu başkadır ve kitâblarda yazılıdır. Bu dalga boyları (Angstrom) denilen,
uzunluk birimi ile söylenir. Bir Angstrom, bir milimetrenin onmilyonda biridir.
Dalga boyları dörtbin ile sekizbin Angstrom arasında bulunan şuâ’ları
ışık hâlinde görebiliyoruz. Her şuâ’, bir enerjiye mâlikdir. Enerji, kudret, ya’nî
iş yapabilmek demekdir. Şuâ’ emen cism, enerji almış olur ve ısınır. Şuâ’ enerjisinin,
bölünemiyen en küçük parçasına (Kvant) denir. Bir madde ne kadar çok
ısınırsa, yaydığı şuâ’ların dalga boyu o kadar kısa olur. Sulb ve mâyı’ maddelerin
tayfı devâmlıdır. Ya’nî, bütün dalga boyları yanyana bulunur. Ampul teli ikibinbeşyüz
derecede şuâ’lanıyor. Bunun tayfında, yedi renk devâmlı görülür ve
kırmızı altında, görünmiyen, uzun ısı dalgaları da vardır. Kısa olan ultraviole dalgalar
yok gibidir.
Tazyîkı az olan gazların ve buhârların verdikleri tayf, devâmlı tayf olmıyor, (Hatlar
tayfı) oluyor. Ya’nî, tayfda, birbirinden uzak ayrı ayrı yerlerde, mu’ayyen dalga
boyları bulunuyor ve herbiri, başka renkde hat şeklinde görünüyor.
Alkali ve toprak alkali ma’denlerin buhârları, hava gazı alevi sıcaklığında,
kendilerine mahsûs renkde şuâ’ verdiği hâlde, gazların şuâ’ vermesi için, bunları
Kroks borularına koyup, tazyîkı az iken yüksek gerilimli elektrik cereyânı geçirmek
lâzımdır. Katoddan çıkan elektronlar, gazın moleküllerine çarpınca, gaz
şuâ’lanır. Meselâ, iki tarafı kapalı bir cam borunun [Geissler borusunun], iki ucuna
sokulmuş olan ma’den çubukları [elektrodları], tel ile bir endüksiyon makarasına
bağlayıp, yüksek gerilimli akım geçirince, borudaki hava içinden elektrik geçmez.
Cam boruyu, ortasındaki bir delikden, lâstik boru ile, bir hava boşaltma makinesine
bağlayıp, borudaki havanın tazyîkını azaltırsak, borudaki hava içinde ışıklı
çizgiler hâsıl olur. Hava elektrik ceryânını geçirir ve ışıklanır. Basıncı azaldıkca
ışıklar artar ve borunun içi pembe zıyâ’ ile dolar. Boruda havadan başka gaz varsa,
ışığın rengi gazın cinsine göre başka olur. Meselâ, Neon gazı varsa, kırmızı, turuncu
olur. Reklâm lâmbaları ve bugün evlerde de kullanılan flüoressan lâmbalar
böyle yapılmakdadır.
Borudaki gaz, dahâ boşaltılıp, tazyîkı dahâ azalırsa, ışık da azalır ve bir ân gelir
ki, borunun içi zıyâsız kalır. Fekat şimdi, makaranın (—) kutbuna bağlı katodun
tam karşısındaki cam üzerinde mâvi renklenme görülür. Demek ki, katoddan,
– 548 –