Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

ücret, ona vasıyyet edilmiş olup, onu alır ve vasî olur. Vasî ta’yîn etmiyenin babası
küçük torunlarına vasî olur ise de, borc ödemek için birşey satamaz. Vasî ve baba,
yetîmin malını ödünc veremezler. Hâkim verebilir. Vasî, meyyitin borclarını
yetîmin malı ile ödeyemez. Onun fıtrasını veremez. Kurbanını kesdiremez. Baba,
ödeyebilir. Vasî muhtâc olunca, yetîmin malından yiyebilir. Kimseye hibe edemez.
Helâk ederse, azl olunur. Vasî, yetîmin malından kendi için kullanıp sonra benzerini
yerine korsa, câiz olmaz. Büyüdüğünde vermesi lâzım olur.) [1288] târîhli
(Dürr-üs-sukûk) kitâbında şer’î mahkeme karârları yazılıdır. Vasî ta’yînini bildiren
huccetlerden biri şöyledir:
İslâmbol şehrinde Gedikpâşa yakınında, filân mahallede oturan bezzâz [manifaturacı]
Osmân efendi meclis-i şer’ı şerîf-i enverde ve Ahmed ağanın yanında der
ki, Allahü teâlânın emri ile vefât etdiğim zemân, bırakdığım malın hepsi ve bütün
alacaklarım alınarak, önce âdet üzere techîz ve tekfînim yapılıp, sonra, borcum çıkarsa,
bunları ödeyip geriye kalanın üçde biri ayrılsın. Bu ayrılan sülüs içinden şu
kadar kuruşu ile nemâz iskâtı ve oruc, yemîn ve adaklarım için keffâretlerim yapılsın.
Ahkâm-ı islâmiyyeye uygun olarak iskât yapılarak müslimân fakîrlere dağıtılsın.
Şu kadar kuruşu ile de tatlı [helva ve lokma] pişirip, fakîrlere yidirilsin. Şu
kadar kuruşu ile kabrim yapılsın! Bu ayrılan sülüs malımın arta kalanını da, seçdiğim
vasîm, dilediği hayrât ve hasenâta harc etsin, diye vasıyyet etdi. Bu vasıyyetimi
yerine getirmeğe yanımdaki Ahmed ağayı seçdim ve ta’yîn eyledim dedi.
Ahmed ağa da bu vasıyyeti dinleyip kabûl etdi ve hepsini en iyi şeklde yapmağı üzerine
aldı. Biz de hâzır bulunup gördük, işitdik, şâhid olduk.
İmzâ İmzâ Şâhid Şâhid
Hasen oğlu Osmân Alî oğlu Ahmed Süleymân oğlu Ömer Velî oğlu Bekr
(Behcet-ül-fetâvâ)da diyor ki, (Malının üçde birini hayrlı işlerde kullanması için
biri vasî ta’yîn edilip, vasî de bu kadar malı hayrlı işlere verse, ölünün vârisleri, bu
malı nerelere verdin diye vasîye soramazlar.)
Vasî ta’yîn etmeden ölen kimsenin vasıyyetini yerine getirmek için, hâkim bir
vasî ta’yîn eder.
(Redd-ül-muhtâr) sâhibi “rahmetullahi teâlâ aleyh” fâsid bey’leri anlatırken buyuruyor
ki, (Vârisler, mîrâs kalan malda, başkalarının hakkı bulunduğunu bildiği
zemân, hak sâhiblerini de biliyorlarsa, bunlara haklarını vermek lâzımdır. Bu
mal, vârislere harâm olur. Hak sâhiblerini bilmiyorlarsa, fekat başkasının olan malı
ayırd edebiliyorlarsa, bu belli mal, vârislere yine harâm olur. Sevâbı sâhibine olmak
niyyeti ile, bunu fakîrlere sadaka vermelidir. Bu mal, meyyitin halâl malı ile
karışmış ise ve sâhibi de belli değilse, vârislerine halâl olur, denildi. [Bir me’mûr
vefât ederken, vârislerden birine, tazmînât veyâ ma’âş olarak, para verirse, bu para,
alanın mülkü olur. Diğer vârisler, bu paradan bir hak taleb edemez.]
Zulm ile, rüşvet ile, gasb ile, sirkat ile edindiği veyâ alacakları böyle harâm para
ile ödendiği bilinen bir kimsenin yemeğini yimek câizdir. Yemeğin kendisi harâmdan
geldiği bilinirse, câiz olmaz. Kadının, zevcinin getirdiğini yimesi de böyledir.
Borcları, bırakdığı maldan çok olan meyyitin vârisleri, kalan malı satdırmayıp,
kıymetlerini, alacaklılara kendi mallarından ödiyebilirler. Alacaklılar, borcun
hepsini ödemezseniz, malları size bırakmayız diyemezler.)
Mîrâs bölünürken, erkek çocuklara kız çocukların iki katı verilmesi, ba’zı kimselerin
yanlış düşünmesine sebeb oluyor. Din câhilleri, buradan da islâmiyyete saldırıyorlar.
Müslimânlıkda kadınların hakkı çiğneniyor diyorlar. Ziyâ Gökalpin bu
yolda düzdüğü çok aşağı bir şi’ri (Fâideli Bilgiler) kitâbının (Doğru Söze İnan, Bölücüye
Aldanma) kısmında, kırkbirinci maddesinde yazılıdır. Hâlbuki, islâmiy-
– 1029 –