Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

15 — TİCÂRETDE ADÂLET VE İHTİKÂR
Aşağıdaki yazı, (Kimyâ-i se’âdet)den terceme edildi:
Bu kitâbımıza her zemân karşılaşılan şeyleri seçip yazdık. Bu kadarını bilmiyen,
harâma ve fâize düşer de haberi olmaz. Sormasını da bilemez. Ahkâm-ı islâmiyyeye
uygun birçok alışveriş yapanlar vardır ki, bunların müslimânlara zarar ve ziyânı
da dokunuyor. Bunları yapanlar, la’net içinde kalıyor. Alışverişde müslimânlara ziyân
yapmak iki dürlü olur: Birisi, herkese zararı dokunmak olup, bu da iki kısmdır:
Biri ihtikârdır, [diğeri ise piyasaya kalp para sürmekdir]. İhtikâr eden mel’ûndur.
(İhtikâr) demek, insan ve hayvân gıdâ maddelerini piyasadan toplayıp, yığıp, pahâlandığı
zemân satmakdır. Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu
ki, (Bir kimse gıdâ maddelerini alıp, pahâlı olup da satmak için kırk gün saklarsa,
hepsini fakîrlere parasız dağıtsa, günâhını ödiyemez). Yine buyurdu ki,
(Bir kimse gıdâ maddelerini kırk gün saklarsa, Allahü teâlâ ona darılır. O, Allahü
teâlâyı saymamış olur). Bir hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (Bir kimse, hâricden
gıdâ maddesi satın alıp, şehre getirir ve piyasaya göre satarsa, sadaka vermiş gibi
sevâb kazanır veyâ köle âzâd etmiş gibi sevâb kazanır). İmâm-ı Alî “radıyallahü
anh” buyuruyor ki, (Gıdâ maddelerini kırk gün saklıyanın kalbi kararır). Ona,
bir muhtekiri haber verdiklerinde, emr etdi, sakladığı şeyleri yakdırdı. Âlimlerden
birisi, tüccâr idi. Vâsıt şehrinden, Basraya gıdâ gönderip satılmasını vekîline emr
etdi. Basrada ucuz olduğu için, vekîli bir hafta bekleyip, pahâlı satdı ve âlime müjde
yazdı. Cevâbında buyurdu ki, (Biz, az kâr ile çok sevâb kazanmağı dahâ çok severiz.
Fazla kazanmak için, dînimizi fedâ etmemeli idin. Çok büyük cinâyet yapmışsın.
Bunu afv etdirmek için sermâyeyi ve kârı hemen sadaka olarak dağıt!). İhtikârın
harâm olması, müslimânlara zararlı olduğu içindir. Çünki, gıdâ maddeleri,
insanların ve hayvânların yaşıyabilmesi için lâzımdır. Satılınca, herkesin alması
mubâhdır. Bir kişi alıp saklayınca, başkaları alamaz. Sanki çeşme suyunu saklayıp,
herkesi susuz bırakmağa benzer. Gıdâ maddelerini bu niyyet ile satın almak
günâhdır. İmâm-ı a’zam Ebû Hanîfe “rahmetullahi aleyh” buyurdu ki, (Köylü, tarlasından
aldığı gıdâ maddelerini istediği zemân satabilir. Acele satması vâcib değildir.
Fekat, acele etmesi sevâbdır. Pahâlı olunca satmasını düşünmesi çirkindir.
İlâclarda ve gıdâ maddesi olmıyan ve herkese lâzım olmıyan şeylerde ihtikâr harâm
değildir. Ekmek ve benzerlerinde çok harâm olup, et, yağ gibilerde az harâmdır).
İmâmeyne göre, bunların hepsi ihtikârdır. İnsanlara lâzım olan herşeyde
ihtikâr harâmdır. Hükûmet, ihtikâr edeni, haber alınca, evine yetecek kadar bırakıp,
fazlasını halka satmasını emr eder.
[İmâm-ı a’zam “rahmetullahi aleyh”, ilâcların saklanarak yüksek fiyâtla satılmasını
beklemek ihtikâr olmaz, buyurdu. İlâcların çoğu böyle ise de, kininin sıtmaya,
ensülinin diyabete ve aşı ile serumların, belli mikroplara karşı kullanılması,
ekmeğin açlığa karşı kullanılması gibi, muhakkak şifâya sebeb olduğundan, bu
gibi, te’sîri kuvvetli ilâcları saklıyarak, ihtikâr [kara borsacılık] yapmak harâm olur].
Gıdâ maddelerinde ihtikârın harâm olması, az bulundukları zemândadır. Çok
olup, herkes kolay alabilirse, ihtikâr harâm olmaz. Fekat, böyle zemânlarda da,
mekrûh olur. Çünki, insanların zararını beklemek, iyi değildir.
Herkese yapılan zararın ikinci kısmı, (Kalp para sürmek)dir. Alan, anlamazsa,
zulm edilmiş olur. Anlarsa, o da başkasını, başkası da, bir diğerini, zincirleme
aldatırlar. Elden ele dolaşdıkca, günâhı, hep birinci kimseye de yazılır. Bunun için,
(Bir sahte lira vermek, yüz lira çalmakdan dahâ fenâdır) buyurmuşlardır. Çünki,
hırsızlığın günâhı bir kerredir. Bunun günâhı ise, öldükden sonra bile devâm e-
der. En zavallı kimse, ölüp gitdiği hâlde, bırakdığı kötülük sebebi ile günâhı tükenmiyen
kimsedir. Öldükden senelerce sonra günâhı yazılır ve azâbını çeker. Eline
sahte para geçen, onu yok etmeli, kimseye vermemelidir. İnsan paraları iyi ta-
– 840 –