Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

tılırsa, câiz olur. Müşterî, boş kabı dartıp söyleyince, bâyı’ inanmazsa, müşterînin
sözü kabûl olunur. [Dördüncü maddenin sonuna bakınız!]. Koçun dişiye katılmasını
satmak fâsiddir.
Ağacın vereceği meyveyi veyâ tarlanın vereceği mahsûlü, oluncıya kadar yerinden
ayırmamak şartı ile, olmadan satın almak fâsiddir.
Fakîrin, zekâtı teslîm almadan satması fâsiddir. Ganîmet malını taksîm edilmeden
önce satmak fâsiddir.
Hayvânı hayvâna veresiye satmak fâsiddir. Kurtlanmış, bozulmuş eti satmak bâtıldır.
Kokmuş eti satmak fâsiddir. Veresiye pahâlı, peşin ucuz demek, ya’nî, meselâ
peşin on liraya, veresiye, ya’nî taksîtle onbeş liraya vermek şeklinde iki şartlı
satışın fâsid olduğu, (Mevkûfât)da, (Cevhere)de ve (Tuhfet-ül-fukahâ)da yazılıdır.
Çünki, semen mechûldür. Hadîsle yasak edilmişdir. Yalnız toplamının fiyâtı
söylenip satılan şeylerin [meselâ sürünün] sayısı az veyâ çok çıkarsa, fâsid olur.
Yanında bulunmıyan şeyi müşterîye ta’rîf etmeden satmak fâsiddir. Müşterî, malı
alırsam, bu para, malın semeni olsun, malı almazsam, parayı geri gönder derse,
fâsid olur. Alacağını veresiye satmak fâsiddir. (Hamza efendi risâlesi şerhı)nde diyor
ki “rahmetullahi teâlâ aleyhimâ”: (Yirmibeşincisi budur ki, bir kimsenin, bir
kimsede ödünc olarak veyâ satın alarak veyâ mîrâs, hediyye, sadaka sûreti ile mal
veyâ para alacağı olsa, bu ölçülü veyâ sayılı malı, teslîm almadan, ona veyâ başkasına,
veresiye satmak câiz değildir. Satın almak sûreti ile alacağı şey ev, arsa gibi
olmayıp, taşınabilen mal ise, bunu teslîm almadan, peşin satmak da, câiz değildir).
[Dördüncü maddenin sonuna bakınız!]
Muztar olana, ya’nî sıkışık durumda olana, meselâ aç, susuz, çıplak, evsiz kalana,
bunları, semen-i mislinden, ya’nî piyasadaki en yüksek değerinden gaben-i fâhiş
ile yüksek fiyâtla satmak fâsiddir. Nafakasını te’mîn etmek için, herhangi bir
şeyini satmak zorunda kalan fakîr kimsenin satdığını, gaben-i fâhişle ucuz almak
da fâsiddir. (Gaben-i fâhiş), beşinci madde sonunda bildirilmişdir.
Kâfirin Kur’ân-ı kerîm satın alması sahîhdir. Fekat, satması için cebr edilir.
Vakf olan eski, yırtık Kur’ân-ı kerîmi satıp, yenisini almak ve harâb mescidi satıp
parasını başka mescide sarf etmek câizdir. Vakfı bir insan vakf eder. Evkâfın
parası ile yapılan binâlar vakf değildir. Bir vakf binâ yıkılıp bunun parası ile başka
binâ yapılırsa, bu, vakf olmaz. Beyt-ül-mâlın olur. Vakf binâ bağçesindeki
meyveleri yimek harâmdır. Meyve, ot satılıp, parası ile binâ ta’mîr edilir. Ağacı satılamaz.
Şartlı satış iki dürlü olur: Birincisi, falan şey olursa veyâ olmazsa, bu malı sana
satdım veyâ senden aldım demesi ve diğerinin kabûl etmesi olup, satışı şarta
(Ta’lîk) olur. Bir şarta ta’lîk ederek yapılan satış bâtıl olur. İkincisi, bu işi yapar
isen, bu malı sana satdım veyâ senden aldım demesi ve diğerinin kabûl etmesi olup,
satışı şarta (Takyîd) olur. Böyle şart câiz, müfsid veyâ lagv olur. Câiz olan şart yerine
getirilir. Lagv olan şart ile yapılan bey’ de sahîh olur ise de, şart yerine getirilmez.
Bey’in îcâb etdirdiği birşeyi, ya’nî şart edilmese de yapılması lâzım veyâ câiz
yâhud âdet olan birşeyi şart etmek câizdir. Meselâ mal müşterînin olması gibi.
Bey’in îcâb etdirmediği ve fekat alana ve satana fâidesi olmıyan şart lagv olur. Söz
kesilirken, bey’in îcâb etdirmediği şart yapılır ve bu şart alana veyâ satana fâideli
olur ise, bey’ fâsid olur. Alıcıdan ve satıcıdan başka bir kimseye fâideli olunca
da, bey’ fâsid olur diyenler oldu. Fâsid şart, sözleşmeden sonra yapılırsa, iki imâma
göre câiz olur. Fetvâ böyledir. Müşterînin başkasına satmaması veyâ satması
veyâ hibe etmesi yâhud başka şehrde satması, hediyye etmemesi, çayıra salıvermemesi,
kesmemesi, binmemesi, kendi yimemesi şartları lagv olur. Evini, ölünciye
kadar içinde oturmak veyâ ölünciye kadar müşterînin kendisine bakması şartı
ile satmak fâsid olur. Bu şart ile evini hediyye etmek câizdir ve evi teslîm etdik-
– 811 –