Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

yerine, Onun emr etmediği, hattâ düşmanı olduğu tanrı ismini söyliyerek ezân okumak
ve ibâdet etmek, Allahü teâlâyı gadaba getirir, düşmanlığa sebeb olur. İbni
Âbidîn “rahmetullahi teâlâ aleyh”, ezânı anlatmağa başlarken buyuruyor ki:
(Ezân, bildirilen şeklde, bildirilen kelimeleri okumakdır. Ma’nâsı aynı olsa ve herkes
anlasa da, tercemesini okumak câiz değildir. Tegannî ederek, ya’nî kelimeleri
bozarak da okumak câiz değildir. Kelimeleri bozmak demek, mûsikî perdesine
uydurmak için, hareke, harf ve med [uzatmak] eklemek veyâ çıkarmak demekdir.
Böyle okunan ezânı ve Kur’ân-ı kerîmi ve mevlidleri dinlemek de günâhdır. Bunları
ilâve etmeden, ya’nî kelimeleri bozmadan tegannî etmek, [ya’nî sesi güzelleşdirmek]
câizdir ve iyidir.)
İbâdetler emre uygun yapılmazsa oyuncak olur. Dîni, oyun yapmak, âdete uydurmak
ise, kâfirliğin en kötüsü, en çirkinidir.
Allahü teâlânın, Kur’ân-ı kerîmde bildirdiği doksandokuz isminden birçoğu, yaratıcı
olduğunu göstermekdedir. Meselâ, Mukît, Hâlık, Bâri, Müsavvir, Razzâk,
Mübdi, Mu’îd, Muhyî, Mümît, Kayyûm, Vâlî, Bedî’ ismleri böyledir.
Bu oniki ismden, meşhûr olan (Hâlık) ismi, takdîr, ta’yîn edici demekdir. (Bâri)
var edici demekdir. (Müsavvir) sûret vericidir. Meselâ, bir mühendis, binâ
yapmak isteyince, önce lâzım olan kereste, tuğla, çimento, demir, arsa, odaların adedi,
büyüklüklerini takdîr ve ta’yîn eder, keşf eder, plân hâzırlar. Halk, bu demekdir.
Sonra, mi’mâr bu plâna göre binâyı yapar. Mi’mâr binânın bârisi olur. Nihâyet,
binânın nakşları, süsleri yapılır. Bunu yapan, müsavvir olur.
Allahü teâlânın, her işinde, şerîki, ortağı yokdur. Her varlığın hâlıkı, bârisi, müsavviri
yalnız Odur. Yaratmak, yokdan var etmekdir. Maddeyi, elemanı yok iken
var etmek ve var etdikden sonra, başka bir varlığa çevirmek de yaratmakdır. Meselâ,
(İnsanı nutfeden, cinni ateş alevinden yaratdı) meâlindeki âyet-i kerîme
böyle olduğunu bildirmekdedir. Yerler, gökler, bugün bildiğimiz yüzbeş basît
cism (eleman) yok idi. Bunların hepsini sonradan var etdi. Elemanları, oksidleri,
asidleri, bazları, tuzları birbiri ile birleşdirerek, parçalıyarak milyonlarla uzvî
(organik) ve inorganik cismler meydâna getirmekde, ya’nî yaratmakdadır. Allahü
teâlânın âdeti şöyledir ki, herşeyi bir sebeb, bir vâsıta ile yaratmakdadır. Sebebleri
yapan, var eden, bunlarda aktiflik, te’sîr kuvveti yaratan da Odur. Cismlerin
fizik ve kimyâ özellikleri, fizik, kimyâ, biyoloji olayları, reaksiyonları, Onun yaratdığı
sebeblerdir. Elektrik, ısı, mekanik, ışık ve kimyâ enerjilerini ve tepkimeleri
hâsıl eden çeşidli kuvvet şekllerini sebeb olarak yaratmışdır. Bu sebebleri, cismleri
yaratmasına vâsıta kıldığı gibi, insan aklını, insan gücünü de, kendi yaratmasına
vâsıta kılmışdır. Meselâ, kömürün, beşyüz derece üstüne, ya’nî tutuşma sıcaklığına
kadar ısınarak yanma olayının başlamasına, kibritin alevi sebeb olmakda ise
de, kömürün oksidlenmesini, yanmasını yaratan Odur. Kibrit, yanma olayının
yaratıcısı değildir. Çünki, kibritin yapısını, özelliklerini, alevini, ısı enerjisini, karbon
atomlarının oksigene ilgisini, olayın ekzoterm olup, kömürü ısıtıp kırmızı şuâ’
(ışıma) yaymasını yaratan hep Odur. Bunun gibi, tuz asidi içinde, çinko eriyip, çinko
klorür adında, yeni özellikde bir bileşik cism meydâna geliyor. Bu iyon şebekesini
çinko atomları ve asit molekülleri yaratdı denilemez. Çünki, çinko klorür
denilen iyon şebekesindeki, çinko ve klorür iyonlarının atomlardan meydâna gelişindeki
elektron mubâdelesinde ve bunun sebeblerinde, iyonlar arasındaki çekme
ve itme kuvvetlerinde, çinko ve asit birşey yapmadığı gibi, çinkoyu asidin içine
atan insan da, bu işinden başka, birşey yapmamışdır. Çinko klorürün meydâna
gelmesinde, insan seyrci kalmış, iyon şebekesini hâsıl eden tepkimeyi, özellikleri,
kuvvetleri, Allahü teâlâ yaratmışdır. Demek ki, insanın aklı ve gücü de, diğer
tabî’at kuvvetleri gibi, Allahü teâlânın önce yaratmış olduğu, maddeler, elemanlar,
özellikler, kuvvetler, enerjiler arasındaki şartları, dengeleri değişdirerek, yeni
bir dengenin, bir âhengin, bir sistemin yaratılmasına bir sebeb, bir vâsıtadan baş-
– 432 –