Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

kuzuncu [1609] maddesinde diyor ki, (Bir kimse, kendisi yazıp yâhud bir kâtibe yazdırıp
da, imzâlı yâhud mührlü olarak başkasına vermiş olduğu deyn senedi, üsûl
ve âdete uygun olarak yazılmış ise, söylemesi gibi kıymetli olur. Senedin, kendisinin
olduğunu söyleyip de, seneddeki borcu inkâr ederse, inkârı kabûl edilmez.
Ödemesi lâzım olur).
1296 [m. 1879] târîhli icrâ kanununun otuzikinci [32] maddesinde, (Borcunu ödemek
istemiyen borclunun malı olduğu, vesîka veyâ ihbâr ile anlaşılırsa, mahkeme,
borcluyu habs eder veyâ hacz etdirir). Altmışbeşinci [65] maddesinde, (Satılan eşyâ
ve mülk parasından, önce icrâ masrafları, sonra borc ödenir). Damga kanûnunun
onüçüncü [13] maddesinde, (Makbûz senedleri için damga vergisini, pul harcını,
parayı alan öder) diyor. İbni Âbidîn “rahmetullahi teâlâ aleyh”, hâkim ve müftîlerin
sened ve evrâk yazmak için ücret almalarının câiz olduğunu açıklamasından
anlaşılıyor ki, ödünc verme, sened ve başka masraflarını, âdete göre ödünc veren
ve alandan herhangi birinin ödemesi câizdir.
Ödünc istemek ancak lâzım olunca câiz olur. Lâzım olmak üç dürlüdür:
1 — Lüzûm-i îcâbî. Nafakası olmıyanın veyâ kazancı şübheli olanın, halâl nafaka
almak için, ödünc istemesidir. Setr-i avret için çamaşır parası da böyledir.
2 — Lüzûm-i aklî. Evi olmıyan kimsenin, memleketin âdetine göre, kirâ veyâ
satın almak için ödünc istemesidir. Soğukdan korunmak için, elbise parası da
böyledir.
3 — Lüzûm-i istihsânî. Mevkı’i, vazîfesi sebebi ile, âdete uygun giyinmek
için, ödünc istemekdir. Bu üç lüzûm için, fâizsiz ödünc istemek câiz olur. Yalnız
bunlara ödünc verilir. Başkalarına, zâlimlere, fâsıklara ödünc verilmez. İhtiyâcı olana
ödünc verilir. İhtiyâcı olmıyana, malını lüzûmsuz yerlere, harâma harc edene
verilmez. Başkasına ödünc vererek, kendini sıkıntıya düşürmek doğru değildir. Nisâba
mâlik olmıyan kimsenin, kurban kesmek için ödünc istemesi câiz değildir.
Çün ezelde, kün deyip ol perverdigâr,
bir bedîa halk edip, o kirdigâr.
Rûh deyû nâm eyledi, ol dilbere,
künhünü bildirmedi âcizlere.
Bu değildi, âlem-i halkdan, meğer,
âlem-i emr-i Hudâdır mu’teber.
Şöyle fermân eyledi, Rabb-i mu’în,
âmir ol nefse, ona uyma sakın!
Çünki rûh, emr-i Celîli dinledi,
ol mübârek, gör ki, oldem neyledi:
Tutdu fermân-ı Hudâyı, o latîf,
başladı seyr-ü sülûke, ol şerîf.
Aşk-ı Hakla, uçdu cevlân eyledi,
çok âlemler gördü, seyrân eyledi.
Buldu bir âlem ki, nâ mahdûd idi,
mâ verâ-i Arşa dek, memdûd idi.
Öyle vâsi’ ki, bulunmaz gâyeti,
şâmil olmuş, Arş-ü nâr-ü Cenneti.
Her hakâyık, orda etmişdi zuhûr,
cism-ü cismânî değildi, cümle nûr.
– 829 –