Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

sı ile birlikde kılması câiz olur. İkindi nemâzı için otobüsü durduramıyanın, inip
yerde kılması şartdır. Çünki, şâfi’îde de ikindi akşam ile birlikde kılınmaz.
4 — Fakîr olup, nafaka te’mîn edemiyen kimseyi, zevcesi mahkemeye verip, boşanmak
isterse, hanefî olan hâkim boşayamaz. Şâfi’î mezhebinde olan hâkim boşar.
Hanefî olan zevce, şâfi’î olan hâkime mürâce’at eder. Bu hâkim, boşar. Bu hâkimin
hükmü nâfiz olur. İkinci kısmda, otuzsekizinci maddeye bakınız!
İnsanı birşey yapmağa zorlıyan semâvî sebebe, ya’nî insanın elinde olmıyarak
hâsıl olan sebebe (Zarûret) denir. İslâmiyyetin emr ve yasak etmesi ve tedâvî edilemiyen
şiddetli ağrı ve bir uzvun yâhud hayâtın telef olmak tehlükesi ve başka birşey
yapamamak mecbûriyyeti hep zarûretdir. Bir farzın yapılmasına mâni’ veyâ harâm
işlemeğe sebeb olanı önlemenin meşakkatli, güç olmasına (Harac) denir.
Herhangi bir sebeb ile diş kaplatan veyâ diş doldurtan kimsenin, hanefî mezhebi
âlimlerinin “rahmetullahi aleyhim ecma’în” sözbirliği ile gusl abdestinin sahîh
olmıyacağı yukarıda bildirilmişdi. Bunun gusl abdestinin sahîh olmasını sağlamak
için uyulacak hanefî mezhebi âlimlerinin başka sözleri de yokdur. Ba’zı kimseler,
bunun diş kaplatmadan veyâ doldurtmadan evvel, gusl abdesti alması ve her zemân
bunlar üzerine mesh etmesi câiz olur diyor ise de, bu söz doğru değildir. Çünki,
mest üzerine mesh ayaklara mahsûsdur ve guslde değil, abdest almakdadır. Kaplama
ve dolgunun yara üzerindeki sargıya benzemediği de birkaç sahîfe ileride bildirilecekdir.
İbâdet yapmakda veyâ harâmdan sakınmakda, harac olunca, harac bulunmıyan
başka mezhebi taklîd etmek lâzım olduğu, birçok kitâblarda, meselâ (İbni Âbidîn)de
ellibirinci ve ikiyüzellialtıncı ve ikinci cild beşyüzkırkikinci ve üçüncü cild yüzdoksanıncı
sahîfelerde ve (Mîzân)ın onsekizinci sahîfesinde ve (Hadîka) ve (Berîka) kitâblarının
sonunda ve (Fetâvâ-yı hadîsiyye)de ve (Fetâvâ-yı Hayriyye)nin edeb-ülkâdî
kısmı sonunda ve imâm-ı Rabbânî (Mektûbât)ı üçüncü cildinin 22. ci mektûbunda
yazılıdır. Bu mektûb birinci kısm 35.ci maddededir. Bu maddeye bakınız! Şâfi’î
âlimlerinden molla Halîl Si’ridînin “rahmetullahi teâlâ aleyh” (Ma’füvât) kitâbında
ve şerhinde de yazılıdır. Taklîde niyyet eden kimsenin, niyyet etmeden önce
kılmış olduğu, o vaktin nemâzı sahîh olur. Dahâ önceki vaktlerinkini [ya’nî, kendi
mezhebine uygun kıldığı nemâzları sahîh olur. Kendi mezhebine uygun kılmadığı nemâzları]
kazâ etmesi lâzım gelir. Tahtâvî, (Merâkıl-felâh) hâşiyesi, doksanaltıncı sahîfesinde
ve ayrıca bunun tercemesi olan (Ni’met-i islâm)da şöyle yazıyor: (Bir
hanefînin kendi mezhebine göre yapamadığı bir işi yapabilmesi için şâfi’î mezhebini
taklîd etmesinde bir be’s yokdur. (Bahrürrâık) ve (Nehrülfâık)da da böyle yazılıdır.
Fekat bu işi yaparken, şâfi’î mezhebinin şartlarını da yerine getirmesi lâzımdır.
Harac olmadan ve şartlarını yapmadan taklîd ederse, buna (Müleffık) denir ki,
kolayları arayıp toplayıcıdır. Bu, câiz değildir. Hanefî yolcunun şâfi’î mezhebini taklîd
ederek öğle ile ikindi nemâzlarını ve akşam ile yatsı nemâzlarını birlikde kılabilmesi
için, bunları kılarken, imâm arkasında Fâtiha okuması, kendi (Sev’eteyn)ine,
ya’nî iki çirkin yerine eli ayası ve nikâh ile alması ebedî harâm olan onsekiz kadından
başka kadının derisine derisi değerse, abdest alması, abdeste niyyet etmiş olması
ve az necâsetden de sakınması lâzımdır). Mâlikîyi de taklîd edebilir.
Mâlikî veyâ şâfi’î mezhebini taklîd etmek için, guslde, abdest almakda ve nemâzda
niyyet ederken, bu mezhebe de tâbi’ olduğunu hâtırlamak yetişir. Ya’nî, gusl abdesti
almağa başlarken (Niyyet etdim gusl abdesti almağa ve mâlikî veyâ şâfi’î mezhebine
uymağa) sözünü kalbinden geçiren bir kimsenin gusl abdesti sahîh olur. Ağzında
kaplama veyâ dolgu bulunan hanefî mezhebindeki bir kimse, böyle niyyet
edince, boy abdesti sahîh olur. Cünüblükden kurtulur, temiz olur. Böyle kimsenin,
nemâz kılacağı ve Kur’ân-ı kerîmi tutacağı zemân, mâlikî veyâ şâfi’î mezhebine göre
de abdest alması lâzımdır. Şâfi’î mezhebini taklîd edince, çok ihtiyâr veyâ bâlig
olmamış gösterişli çocuk da olsa, nikâhlanmaları câiz olan erkekle kadının de-
– 135 –