Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

Buhârî mescidi tekkesindeki tatâr Ahmed efendidir. 1156 [m. 1743] da vefât etmişdir.
Bu mescid, İvez pâşa câmi’inden Ayvanserâya inerken sağda sed üzerinde olup,
1384 [m. 1964] de kasden yakılmış, dört dıvârı ve mihrâbı dışındaki tatâr Ahmed
efendinin ve başka birkaç taş kabr kalmışdır. Ahmed Yekdestin bir talebesi de, seyyid
Abdülhakîm efendi hazretlerinin ikâmet etdiği, İdrîs köşkü civârındaki evi, Kaşgarî
tekkesini ve câmi’i yapdıran, hâcı Murtezâ efendi olup, hesâb uzmanı idi. 1160
[m. 1747] da vefât etmişdir. Bu tekkenin bağçesinde medfûndur. Bunları 1158
[m. 1745] de yapdırmışdır. Tekkenin ilk şeyhi olan Abdüllah-i Kaşgârî, ondört sene
sonra 1174 [m. 1760] de vefât etmişdir. Birinci sultân Mahmûd zemânındaki altmışüçüncü
şeyh-ul-islâm seyyid Mustafâ efendi de, 1112 [m. 1699] de Ahmed
Yekdest hazretlerine intisâb etmişdir. 1090 [m. 1678] da tevellüd ve 1158 [m.
1745] de vefât edip Üsküdârda medfûndur. 1157 [m. 1744] de, Eyyûb Nişâncasında
şeyh-ul-islâm tekkesini ve mescidini yapdırdı. Bu mescid kapısında ve ayrıca Sarâchânede
birer çeşmesi vardır. Ahmed Yekdestin bir halîfesi de dördüncü Muhammed
hânın baş çuhâdârı Kahramân ağadır. 1147 [m. 1734] de vefât eden târîhci Muhammed
Râşid efendi, bunun halîfesi Emîr ağaya mensûbdur. İki cild târîh kitâbı
çok kıymetlidir. Kahramân ağanın bir halîfesi de, Enderûnlu Sührâb efendi olup,
sonra Abdülganî Nablüsîden de feyz almışdır. Üsküdârda Azîz Mahmûd-i Hüdâî
tekkesindeki mürşidlerden Mudanyalı zâde Muhammed Revşen efendi, Sührâb
efendiden feyz almışdır. Ahmed Yekdestin halîfelerinden biri, kâdî Zıyâüddîn efendi,
biri de rûznâmeci başı Muhammed Kumul beğdir. 1132 [m. 1719] de vefât etmişdir.
Fındıklıda sâhilde molla Çelebî câmi’i yanında, 1121 [m. 1708] de vefât eden
şeyh-ul-islâm Muhammed Sâdık efendinin kabri yanındadır. Sâdık efendi, kırksekizinci
şeyh-ul-islâm olup, ikinci Ahmed hân zemânında, 1105 [m. 1691] de şeyhul-islâm
olmuş, dokuz ay sonra, ikinci Mustafâ hân tarafından azl edilmişdir.
Üçüncü Ahmed hân zemânında tekrâr şeyh-ul-islâm yapılmış, ihtiyâr olduğundan
bir sene sonra azl edilmişdir. Bu câmi’i yapdıran Molla Muhammed Çelebî, İstanbul
kâdîsı [hâkimi] idi. 998 [m. 1590] de vefât etdi. Eyyûbde Defterdâr caddesi ile
Kızılmescidden gelen yolun kesişdiği yerde büyük türbededir. Ahmed-i Yekdestin
bir talebesi de, 1117 [m. 1704] de vefât edip, Karaca Ahmed kabristânında defn
edilen Muhammed Semerkandîdir. Bir talebesi de, Dâr-üs-se’âde ağası [ya’nî İstanbul
vâlîsi] Beşîr ağadır. Bu isme bakınız! 1073, 1082, 1162, 1184.
969 — YESEVÎ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Ahmed bin Muhammed Yesevî, Yûsüf-i
Hemedânînin üçüncü halîfesidir. Türkistânda Yesi kasabasında tevellüd, 590
[m. 1194] da orada vefât etdi. Hâce Atâ-i Yesevî denir. Nevâyî dilinde (Atâ), baba
demek ise de türkler meşâyıh ulularına (Atâ) derler. Buhârâda irşâd edip, sonra Türkistâna
gitdi. Vedâ’ ederken, hâce Abdülhâlık-ı Goncdüvânîye tâbi’ olmaları için
talebesine vasıyyet etdi. Türkistân meşâyıhının birincisidir. 503, 1103, 1193.
970 — YEZÎD: Emevî halîfelerinin ikincisidir. Hazret-i Mu’âviyenin oğludur.
Yirmialtıncı [26] yılda Şâmda tevellüd etdi. [64] de vefât etdi. [60] senesinde halîfe
oldu. 61 [m. 681] senesinin Muharrem ayında Kerbelâ fâci’ası oldu. Yezîd buna
üzüldü. (Allah ibni Mercâneye la’net eylesin! Hüseynin istediklerini kabûl
etmeyip de, onu katl etdirdi. Böylece, beni kötü tanıtdı) dedi. İbni Mercâne,
Ubeydüllah bin Ziyâdın adıdır. Yezîd, müslimân idi. Nemâz kılardı. İslâmiyyete
düşmân değildi. Yüzüğünün taşı üzerinde (Rabbünallah) yazılı idi. 490, 1066,
1092, 1139.
971 — YEZÎD BİN AMR HÜBEYRE: Emevîlerin son halîfesi olan Mervân bin
Muhammed zemânında Irâk ve Horâsân vâlîsi idi. Ebâ Müslim ile çok harb etdi.
İmâm-ı a’zam Ebû Hanîfeyi habs etdi. Başına kamçı vurdurdu. 132 [m. 750] senesinde
Ca’fer Mensûr tarafından öldürüldü. 441, 443.
972 — YUHANNÂ: Îsâ aleyhisselâma îmân eden oniki havârîden biridir. İbrânî
dilinde Yahyâ demekdir. Rumcada Yohannes, yâhud Yani, ermenilerde Ohan-
– 1191 –