Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

lü vatan vardır. (Vatan-ı aslî) asl yer, insanın doğduğu veyâ evlendiği veyâ başka
yere yerleşmemek, orada hep kalmak niyyeti ile yerleşdiği yerdir. Senelerce oturup
da sonra çıkmağı veyâ düşündüğü birşey hâsıl olunca çıkmağı niyyet ederse,
burada senelerce otursa bile, yerleşmiş olmaz. Bir kimse, bir yerde, onbeş gün kalmağa
niyyet etmeden bile evlense, o yer, vatan-ı aslî olur. Orada mukîm olur. İki
yerde zevcesi olan, o şehrlerin herbirine gidince, o yer, vatan-ı aslî olur. Oralarda
mukîm olur. Zevcesi ölse, orada evleri, toprağı olsa bile, orası (asl yeri) olmakdan
çıkar. Evlenmediği bir yere gidip yerleşmeğe niyyet edince, orası (asl yeri) olur.
Bâlig bir çocuğun ana babasının bulunduğu yer, doğduğu yer bile olsa, buradan ayrılıp
başka yerde, çıkmamak üzere niyyet edip yerleşse veyâ evlense, orası (Asl yeri)
olur. Ana babasının yanına gidince, yerleşmeğe niyyet etmedikce, burası, çocuğun
asl yeri olmaz. Onun asl yeri, evlendiği veyâ son yerleşdiği yerdir. Bir yere
yerleşince, araları üç günden az olsa ve sefer niyyeti ile çıkmamış olsa bile, önce
yerleşmiş olduğu ve doğduğu vatan-ı aslîleri bâtıl olur. Başka yere yerleşmek
için asl yerinden ayrılan kimse, dahâ başka yere yerleşmek için yolunu değişdirse,
birinci yerinden geçerken nemâzlarını dört kılar. Çünki, başka vatan edinmemişdir.
Zevcesini bir yerde yerleşdirip, sonra kendisi başka yere yerleşse, ikisi de
vatan-ı aslîsi olur. Bir kimse, vatan-ı aslîye girince mukîm olur. Onbeş gün kalmağa
niyyet etmesi lâzım olmaz.
İkinci vatan, (Vatan-ı ikâmet) geçici vatandır. Giriş ve çıkış günlerinden başka
hanefîde onbeş, şâfi’î ve mâlikîde dört gün veyâ çok devâmlı kalıp, sonra çıkmağa
niyyet edilen yere (Geçici vatan) denir. Bir yerde bu mikdâr kalmağa niyyet ederken,
bu müddet içinde, başka yere gidip kalmağa ve yine buraya dönmeğe de niyyet
edilirse, burası geçici vatan olmaz. Geceleri burada, gündüzleri başka yerde kalmağa
niyyet ederse, burası vatan-ı ikâmet olur. Okumak için veyâ vazîfe yapmak
için bir yerde senelerce kalmağa ve sonra buradan çıkmağa niyyet ederse, burası
(Vatan-ı ikâmet) olur. Burada, çıkmamak niyyeti ile yerleşseydi, vatan-ı aslî olurdu.
Vatan-ı ikâmet üç şeyle bozulur: Başka bir vatan-ı ikâmete gidince, sefer niyyeti
ile çıkmamış olsa ve aralarındaki uzaklık üç günlük yoldan az olsa bile, önceki
vatan-ı ikâmet bozulur. Vatan-ı aslîye gidince de bozulur. Bir hanefî, Mekke-i
mükerremede onbeş gün oturup sonra, Minâya gidip evlenirse, Minâ vatan-ı aslî
olur. Mekke-i mükerreme vatan-ı ikâmet olmakdan çıkar. Üçüncü sebeb, sefere
niyyet ederek çıkmakdır. Ya’nî vatan-ı ikâmetden üç gün üç gece uzağa gitmeğe
niyyet ederek ayrılınca, burası vatan-ı ikâmet olmakdan çıkar. Dahâ az yola niyyet
ile gidip gelseydi, geçici vatanı bozulmazdı. Vatan-ı ikâmetden niyyetsiz çıkıp,
başka yerde üç günlük yola gitmek için niyyet ederse, üç günlük yol yürümeden
önce, vatan-ı ikâmete girerse, seferî olması bozulur. Mukîm olur. Niyyet etdikden
başlıyarak üç günlük yol gitdikden sonra, buraya girerse veyâ buradan hiç geçmezse,
mukîm olmaz. Şâfi’îde bir yerdeki işinin dört günden önce bitmiyeceğini bilirse,
niyyet etmese de, oraya girince mukîm olur. Müddetini iyi bilmezse, onsekiz
gün sonra mukîm olur.
İstanbuldan Bağdâda ve Mekke-i mükerremeden Kûfeye onbeş gün kalmak niyyeti
ile giden birer hanefî, bu vatan-ı ikâmetlerinden çıkarak, Kasr denilen yere gelseler,
her ikisi de Kasra giderken müsâfir olmaz. Çünki, Kasr denilen yer, Bağdâd
ile Kûfe arasındadır. Her ikisinden iki günlük yol uzakdır. Kasrda onbeş gün kalmağa
niyyet ederlerse, Bağdâd ve Kûfe, vatan-ı ikâmet olmakdan çıkar. Çünki Kasr
şehri, yeni vatan-ı ikâmetleri olur. Onbeş gün sonra Kasrdan Kûfeye gelseler, müsâfir
olmazlar. Kûfeden bir gün sonra çıkıp Bağdâda gitseler, yolda Kasrdan geçseler,
yolda hep müsâfir olmazlar. Çünki, Kasr, ikisi için de vatan-ı ikâmet idi. Üç
günlük yola niyyet etmeden çıkıp gelince, müsâfir olmazlar. Bunlar Bağdâddan ve
Kûfeden ilk çıkışlarında dört günlük yola niyyet etselerdi ve Kasrda karşılaşıp, her
ikisi de Kûfeye gidip, bir gün kalıp, sonra Bağdâda gitselerdi, hep müsâfir olurlar-
– 225 – Se’âdet-i Ebediyye 1-F:15