Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

tiyâcı için ayrılmış olanların da verilmez. Ya’nî bütün bunlar ve ödenecek borçlar,
nisâb hesâbına katılmaz. Bütün bu eşyâyı ve yiyecek, içecek ve giyecek ve barınacak
ev gibi lüzûmlu nafakayı satın almak için sakladığı altın, gümüş ve kâğıd paranın
hepsi nisâb hesâbına katılır. Ya’nî zekâtları verilir.
İbni Âbidîn “rahmetullahi aleyh” buyuruyor ki: Ticâret eşyâsının altın ve gümüş
üzerinden kıymetleri, nisâb mikdârını bulmaz ise ve yanında altın veyâ gümüş
de varsa, eşyânın kıymeti altın veyâ gümüş kıymetine eklenerek, nisâb temâmlanır.
Meselâ, yüz dirhem gümüş kıymetinde, satılık buğdayı ile, yine yüz dirhem kıymetinde
beş miskal altını bulunursa, zekât verecekdir. Çünki, altının ve buğdayın
gümüş üzerinden kıymetleri ikiyüz dirhem olup, nisâbı doldurmakdadır.
Yalnız altını olan, zekâtını, altın olarak verir. Gümüş olarak kıymeti verilmez.
Gümüşün zekâtı da, altın olarak verilemez. Yalnız altını veyâ gümüşü veyâ kâğıd
parası olup da, ticâret eşyâsı bulunmıyan kimse, bunların zekâtı olarak, başka mal
veremez. Şernblâlînin (Merâkıl-felâh) kitâbında, (Altın ve gümüş yerine, bunların
kıymeti kadar (Urûz) [Altın ve gümüşden başka, canlı veyâ cansız, her çeşid
mal] vermek sahîh olur) buyuruyor ise de, o sahîfe temâm okunursa, altın, gümüş
yerine ticâret yapdığı maldan verileceği anlaşılmakdadır. Nitekim, (Tahtâvî)
“rahmetullahi teâlâ aleyh”, bu kitâbı açıklarken, (Urûz ticâret malı demekdir) diyor.
Bütün fıkh kitâblarında da, açıkca bildirildiği gibi, altın veyâ gümüş ile birlikde,
ticâret eşyâsı da bulunan bir tüccâr, herbiri ayrı ayrı nisâb mikdârında olsalar
dahî, altın ve gümüş zekâtı olarak da, ticâret malından verebilir.
İbni Âbidîn “rahmetullahi teâlâ aleyh”, koyunların zekâtını anlatırken buyuruyor
ki: Zekât ve uşr ve harâc ve fıtra ve nezr ve keffâret olarak verilecek mallar
yerine bunların kıymetlerini de vermek câizdir. Ya’nî, bunların kendileri mevcûd
olduğu hâlde, aynı değerde olan, kendi cinslerinden veyâ başka cinsden zekât
malı veyâ altın, gümüş para da verilebilir. [Kâğıd para verilmiyeceği aşağıda bildirilecekdir.]
Hayvanın kıymeti, verileceği gündeki piyasaya göre hesâb edilir. Orta
dört koyun yerine, semiz üç koyun verilebilir. Fekat, ağırlık ve hacm ile ölçülen
mal yerine kendi cinslerinden kıymetleri verilemez. Başka cinsden kıymetleri
verilebilir. Altın ve gümüşün zekâtı ağırlıkları ile, ya’nî dartarak verilir. Ticâret
için olan hubûbâtın ise, hacmları ile, ya’nî ölçek ile verilir. Böyle fâiz olabilen
[ya’nî vezn veyâ hacm ile ölçülen] malların kendi cinsinden, kıymetleri verilmez.
Meselâ, beş dirhem bakırlı gümüş yerine, aynı kıymetde, dört dirhem saf gümüş
verilemez. Beş dirhem hâlis yerine, beş dirhem âdî, ya’nî ayârı düşük verilir. Fekat
bu sûretde, bile bile vermek mekrûh olur. Beş kile âdî buğday yerine, aynı kıymetde
olan dört kile hâlis buğday verilemez. Bir kile dahâ vermek lâzım olur. Fekat
bunlardan herhangi birinin zekâtı olarak başka cinsden ticâret malı verilirken,
o memleketlerdeki alış kıymeti hesâb edilerek verilir. Meselâ, ikiyüz dirhem ağırlığında
olan bir gümüş ibrik, san’at, işçilik bakımından üçyüz dirhem kıymetinde
olsa, bunun zekâtı beş dirhem gümüş verilir. Beş dirhem gümüş kıymetinde altın
verilemez. Yedi buçuk dirhem gümüş kıymetinde altın vermek lâzımdır. Hem
altını, hem gümüşü olup, her biri ayrı ayrı nisâb mikdârı ise, zekâtları ayrı ayrı dartı
ile verilir ise de, yalnız bu takdîrde, ya’nî hem altını, hem gümüşü bulunan bir
kimse, nisâb mikdârı oldukları zemân dahî, fukarâya fâideli olmak, ya’nî geçer akça
verilmiş olmak şartı ile, kıymeti hesâb edilerek, ikisinden birini vermek de câiz
olur. Hem altını, hem de gümüşü olup, birisi veyâ her biri, nisâb mikdârından
az ise, bu vakt, herhangi birinin, diğeri üzerinden kıymeti alınarak birisinin nisâbı
doldurulabilir ise, öteki yerine de, bu verilir. Yine fukarâya fâideli olan hesâb
edilmeli ve verilmelidir. [Birinci kısm, 83. cü maddeye bakınız!] Yüz dirhem ağırlığında
gümüş bir ibriğin işçilik kıymeti ikiyüz dirhem olsa, zekâtı lâzım gelmez.
Zîrâ zekât, ağırlık ile hesâb edilir. Yüzelli dirhem gümüşü ile, kırk dirhem kıymetinde,
beş miskal altını olan, zekât verecekdir. Çünki, altının gümüşe ilâvesi nisâ-
– 298 –