Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

se [karşısındaki pişmân olunca] bey’i fesh eder, geri alırsa, Allahü teâlâ, onun günâhlarını
afv eder). Yapılan satışı geri çevirmek vâcib değildir. Fekat, çok sevâbdır
ve ihsân etmekdir.
6 — Fakîrlere veresiye verip, parası olmıyandan, istememeği niyyet etmekdir.
Borclusu ölünce halâl etmekdir. Büyüklerimizden ba’zısının dükkânında iki defter
vardı. Birisine bilinmiyen ismler yazardı ki, hepsi fakîr idi. Ba’zı borclar karşısında
ism de yazılı değildi. Böylece kendisi ölürse, kimse fakîrlerden birşey istiyemezdi.
Fekat böyle tüccârlar da, en iyi sayılmazdı. En iyi olanlar, fakîrler
için, hiç defter tutmıyanlardı. Bunlar, fakîr birşey getirirse alır, getirmiyenlerden
birşey istemezlerdi. İşte, din büyükleri, böyle ticâret yapardı. Şübheli bir kuruşu
kabûl eden, dinde merdlerden sayılmazdı.
17 — TİCÂRETDE DÎNİNİ KAYIRMAK
(Kimyâ-i se’âdet) kitâbında, beşinci bâbda buyuruyor ki: Bir kimsenin dünyâ
ticâreti, âhıret ticâretine mâni’ olursa, bu kimse bedbahtdır, zevallıdır. Bir çömlek
almak için, altın kupa verene ne denir? Dünyâ, saksı parçası gibidir. Hem kıymetsizdir,
hem de çabuk kırılır. Âhıret ise, altından kupa gibidir ki, hem çok kıymetlidir,
hem de dayanıklıdır, kırılmaz. Hattâ hiç tükenmez. Dünyâ ticâretinin âhırete
yaraması için ve Cehenneme sürüklememesi için, çok uğraşmak lâzımdır. İnsanın
sermâyesi, dîni ve âhıretidir. Bu sermâyeyi kapdırmamak için, çok uyanık olmak
lâzımdır. Dînini kayırmak istiyenler yedi şeye dikkat etmelidir:
1 — Her sabâh şöyle niyyet etmelidir ki, kendisinin ve evlâd ve âilesinin rızkını
kazanmak, onları kimseye muhtâc bırakmamak, Allahü teâlâya râhat ve temiz
ibâdet edebilmek, âhıret yolunda yürüyebilmek için, vazîfeme gidiyorum demelidir.
O gün müslimânlara iyilik, yardım ve nasîhat, emr-i ma’rûf, nehy-i münker
yapmağı, kalbinden geçirmelidir. Nemâzda kusûr edenlere, günâh işliyenlere,
emr-i ma’rûf yapmalı, onlara göz yummamalıdır. Böyle niyyet eden bir tüccâr, bir
me’mûr, bir muallim ve bir hâkim ve bir subay, vazîfesini yapdığı kadar, hep sevâb
kazanır. Onun her işi, ibâdet olur. Dünyâda kazandığı şeyler de, caba olur.
2 — En az, binlerle insan çalışmayacak olursa, kendisinin birgün bile yaşıyamıyacağını
düşünmelidir. Meselâ, çiftçi, fırıncı, dokumacı, demirci, iplikci ve dahâ nice
san’atkârlar, hep onun için çalışıyor. O hepsine muhtâcdır. Herkes onun için çalışıp,
ona hâzırlayıp da, onun boş oturması, kimseye fâideli olmaması doğru olur mu?
Bu dünyâda herkes yolcudur. Geldik gidiyoruz. Yolcuların birbirlerine yardım etmesi,
el ele vermeleri, kardeş gibi olmaları lâzımdır. Her müslimân böyle düşünmelidir.
Vazîfesine başlarken, müslimân kardeşlerime yardım etmek, onları râhat etdirmek
için çalışacağım. Din kardeşlerim benim işimi gördükleri gibi, ben de, onlara
hizmet edeceğim demelidir. Her müslimân iyi bilsin ki, bütün san’atler, farz-ı
kifâyedir. Bunu düşünerek, bir san’ate yapışmak, ibâdet etmek olur. İster kitâblı kâfirler
keşf etsin, ister kitâbsız kâfirler bulsun, her san’ati öğrenmek ve hele, harb vâsıtalarını
en modern, en ileri şeklde yapmağa çalışmak farzdır. Bu vâsıtaları yapabilmek
için, gerekli ilmleri, dersleri mekteblerde, bu niyyet ile okutmak ve okumak
hep ibâdet olur. Nemâz kılan insanın bu niyyet ile, her işi ibâdet olur. Nemâz kılmıyanların
her hareketi de günâh olur. O hâlde, her müslimân, nemâzını kılmalı, sonra
farz olduğunu düşünerek, vazîfesini yapmalıdır. İş görürken niyyetin doğru olmasına
alâmet, insanlara fâideli olan bir meslek, bir san’at seçmekdir. Ya’nî, öyle
bir iş görmeli ki, eğer o iş olmasa, müslimânlar sıkıntı çekerdi. O hâlde, keyf, oyun
ve benzerlerine, san’at dense de ve harâm işleyenlere san’atkâr ismi verilse de, bunları
yapmak ibâdet olmaz. Hattâ, harâm olmıyan, mubâh olan, fekat insanlara lüzûmlu
olmıyan san’atleri seçmemelidir. Hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (En iyi ticâ-
– 847 –