Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

dır. Bunu dörtyüzkırkdört kitâbdan toplamışdır. 210, 420, 1058.
671 — MUHAMMED SÂDIK “rahmetullahi teâlâ aleyh”: İmâm-ı Rabbânî hazretlerinin
birinci oğludur. Vilâyet bostanının meyveli ağacı idi. Bin [1000] senesinde
Serhendde tevellüd, 1025 [m. 1616] senesinde tâ’ûndan, orada vefât etdi. Babası,
kabri üzerine kubbe yapdırdı. [1008] senesinde, pederi ile birlikde hâce Muhammed
Bâkî ile teşerrüf edip, zikr almakla, murâkabe, cezbe ve nisbet-i şerîfe ile
şereflendi. İsti’dâdı ve fıtrati yüksek olduğundan, onların terbiyesi ve merhametli
nazarlarının bereketleri sâyesinde kıymetli hâllere ve büyük işlere kavuşdu. Dahâ
çocuk iken, uzak yerlerdeki şeyleri, mezârdaki hâlleri keşf ederdi. Sonra, kendi
peder-i âlîsinden feyz alarak kemâl mertebelerinin sonuna erişdi. Babasının esrârına
mahrem oldu. Hazret-i Îşân her Cum’a nemâzlarından sonra, kabr-i şerîfine
gelip, bir müddet mürâkabe buyururdu. 951, 1034, 1121.
672 — MUHAMMED SÂDIK “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Babası Alîdir. Sakızlıdır.
1059 [m. 1649] senesinde vefât etdi. (Surre-tül-fetâvâ) kitâbı meşhûrdur.
1003.
673 — MUHAMMED SÂDIK EFENDİ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Hafîdzâde
Muhammed Sâdık bin Muhammed efendi 1230 [m. 1815] da vefât etdi. (Nevâdir-i
fıkhiyye) kitâbı meşhûrdur. 282.
674 — MUHAMMED SA’ÎD “rahmetullahi teâlâ aleyh”: İmâm-ı Rabbânî
hazretlerinin ikinci mahdûmudur. [1005] senesinde tevellüd, 1070 [m. 1660] senesinde
vefât etdi. Babasının türbesindedir. Ahlâkının güzelliği, fazîletlerinin çokluğu,
güler yüzü, yumuşak sözü, işlerinin hâlis olması ile zînetlenmişdi. Tahsîlini
genç yaşında bitirdi. Aklî ve naklî bilgilerde mütehassıs oldu. Babasının tesarrufu
ve teveccühleri sâyesinde, büyüklerinin nisbetine ve yüksek hâllere kavuşdu. Onyedi
yaşında sûrî ve ma’nevî kemâlâta vâsıl oldu. Birçok kıymetli kitâblara ta’lîkler
ve hâşiyeler yapdı. (Mişkât-i Mesâbîh) ve Hayâlî hâşiyesine ta’lîkleri çok kıymetlidir.
Nemâzda otururken parmak kaldırmamak için, Hanefî mezhebine göre
yazdığı risâlesi şâh-eserdir. Parmak kaldırmamanın dahâ iyi olduğunu isbât etmişdir.
Pederinin garîb sırlarına, acîb ma’rifetlerine mahrem idi. (Mektûbât-i Sa’îdiyye)
kitâbında yüz mektûb vardır. 1385 [m. 1965] de Pâkistânda basılmışdır. 271, 425,
741, 930, 941, 1121.
675 — MUHAMMED SIDDÎK “rahmetullahi teâlâ aleyh”: Hidâye ismi ile meşhûrdur.
Bedahşânın Keşm kasabasındandır. Küçük iken, Hân-ı Hânân Abdürrahîmin
sohbetinde bulundu. Bunun vâsıtası ile, Hâce Bâkî-billahın sohbeti ile şereflendi.
Vefâtından sonra, İmâm-ı Rabbânî hazretlerinin sohbet ve hizmetine kavuşdu.
Vilâyet-i hâssa ile müşerref oldu. 1032 [m. 1622] de izn alarak hacca gitdi.
Hicâzda iken, İmâm-ı Rabbânî buyurdu ki, (Şimdi, uzakda olan kardeşlerimizden
ba’zısının ahvâline müteveccih idim. Mevlânâ Muhammed Sıddîk göründü. Tam
bir sevgi ve ihlâs ile bize müteveccihdir. Şu ânda Mâverâ’ün-nehrde, Bedahşânda
yolcudur. Hâli hoş olsun!). 1019 senesinde, İmâm-ı Rabbânînin (Mebde’ ve
me’âd) risâlesini toplamışdır. Fârisî olup, Urdu tercemesi ile birlikde, 1388 [m. 1968]
de Pâkistânda basılmış, 1977 de İstanbulda ofset baskısı yapılmışdır.
676 — MUHAMMED ŞEYBÂNÎ “rahmetullahi teâlâ aleyh”: İmâm-ı a’zam Ebû
Hanîfenin derslerinde yetişen islâm âlimlerinin en üstünlerindendir. Büyük müctehid
idi. İmâm-ı a’zamın derslerini, sözlerini kitâblara geçiren budur. Adı, Muhammed
bin Hasen bin Abdüllah bin Tâvus bin Hürmüzdür. Bu Hürmüz, imâm-ı
a’zam Ebû Hanîfenin ceddi olup, Bağdâd sultânı idi. Hazret-i Ömerin elinde îmân
etmiş idi. 135 [m. 752] senesinde Vâsıt şehrinde tevellüd, 189 [m. 805] senesinde Reyde
vefât etdi. 120, 133, 134, 137, 138, 144, 154, 155, 231, 234, 268, 269, 285, 293, 294,
301, 303, 304, 324, 325, 340, 413, 415, 439, 443, 444, 565, 566, 568, 576, 586, 595, 621,
625, 626, 630, 634, 636, 637, 786, 792, 801, 803, 806, 809, 821, 826, 830, 851, 857, 858,
– 1147 –