Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

nâsındaki şuâ’lar hâlinde, [% 16] yüzde onaltısı inşikakdan doğan parçaların radioaktif
şuâ’ saçmaları ile, geri kalan [% 80] kısmı da, parçaların kinetik enerjisi,
sür’atleri ile taşınıyor. Büyük sür’atle atılan bu parçalar, etrâfdaki Uranium atomlarına
çarparak bu enerjiyi de harâret şeklinde saçarlar. Atom cihâzı [Reaktör] kullanarak,
elektrik yapan dinamonun türbinini çevirmek için lâzım olan su buhârı,
işte bu harâret ile elde edilmekdedir. Her inşikakda bir veyâ dörde kadar nötron
saçılmakdadır. Bu nötronlardan biri, etrâfdaki Uranium 235 atomuna çarparak,
bu atom da inşikak eder. Görülüyor ki, kendiliğinden veyâ hâricden gelen bir nötronun
çarpması ile, bir inşikak başlarsa, kendiliğinden devâm edecek ve hemen çoğalarak
müdhiş bir infilâk hâlini alacakdır.
Fekat, tabî’atde mevcûd Uranium parçalarında bulunan Uranium 235 mikdârı
pek azdır ve binde yedi kadardır. Geri kalan, binde 993 kısmı Uranium 238 dir
ki, bu pek nâdir olarak inşikak edebilmekdedir. [Uranium 234 izotopu, pek az olduğundan
bundan bahs etmiyeceğiz.] O hâlde, bir inşikakdan meydâna gelen ve
pek büyük bir hızla atılan bir nötronun, bir Uranium 235 çekirdeğine çarpmak ihtimâli
pek az, hemen hemen hiç yok gibidir. Demek ki, bir Uranium parçasında başlıyan
bir inşikakın devâm edebilecek infilâk hâlini alabilmesi için, ba’zı sebeblere
baş vurmamız lâzımdır.
Akla gelen birinci şey, Uranium parçasını çok dikkatle temizlemekdir. Çünki,
kıymetli nötronlar, hemen hemen bütün cismler tarafından tutulur. Bundan başka,
Uranium 238 mikdârı, Uranium 235 mikdârından pek fazla bulunmakla kalmayıp,
nötronları kendine dahâ kuvvetle çekiyor ve böylece, inşikakın zincirleme olarak
ilerlemesini durduruyor.
İkinci nokta, bir inşikakdan saçılan nötronların sür’ati pek çok olduğundan, atom
çekirdekleri tarafından tutulmasına vakt bulunamıyor. Nötronların hızı azalıp, orta
sür’atli olunca, Uranium 238 atomları tarafından da yakalanıyorlar. Bilhâssa
sür’atleri, belirli bir mikdâr olunca, bu yakalanma ihtimâli artmakdadır. Böyle
sür’atde iken taşıdıkları enerjiye (resonance enerjisi) deniliyor. Uranium 238
atomları, bir nötron alınca Uranium 239 hâline dönüyor ki, bu cism radioaktif olup
beta şuâ’ları saçıyor ve neptünium 239 denilen yeni bir element şekline dönüyor.
Bu eleman da bir beta şuâ’ı neşr ederek plutonium 239 cismi hâsıl oluyor ki, bu cism
de, atom cihâzı (reaktör nükleer) için ayrıca ehemmiyyet taşımakdadır. Uranium
235 in zincirleme inşikak etmesi için, nötronların bu şeklde yakalanması, arzû edilen
birşey değildir. Uranium 235 tarafından yakalanmak için sür’atleri azaltılmış
nötronlara (Nötron thermique) harâret nötronları diyoruz. Çünki, bunların sür’ati,
harâret meydâna getirmek için moleküllerin hareketlerinin sür’atlerinden [hareket
enerjilerinden] biraz fazladır. Termik nötronları, 238 çekirdeklerinden ziyâde
235 çekirdekleri tarafından tutularak inşikak hâsıl ediyor.
Tabî’atde bulunan bir Uranium parçasında, meydâna gelen nötronlar, mikdârı
pek fazla olan Uranium 238 çekirdeklerine çarparak sür’atleri yavaş yavaş azalıyor.
Ya’nî hareket enerjileri azalıyor ve rezonans enerjisi dediğimiz mikdâra düşünce,
238 çekirdekleri tarafından yakalanıyorlar. Böylece, hiçbir nötron, sür’ati
dahâ azalarak termik nötron hâline gelemiyor. Uranium 235 saf olarak, pek güç
ayrılabiliyor ve bugün ancak Birleşik Amerika ve Rusyada ve pek az mikdârda da
İngilterede elde edilebiliyor. Fekat, saf bir uran 235 parçasında, saçılan bütün nötronlar
yeni inşikaka sebeb olarak, parçanın kütlesi, kritik (tehlükeli) mikdârı bulunca,
zincirleme inşikak bir ânda hâsıl oluyor. Bu suretle bir atom cihâzı değil, bir
atom bombası meydâna geliyor.
Fen sâhalarında, fâideli işlerde kullanılan ve ayârlaması mümkin, zincirleme inşikaklar
yapılmasına yarayan atom cihâzına, (Réacteur nucléaire) diyoruz. Reaktör
nükleer içinde, saf Uranium 235 kullanılmıyor. Sür’atleri rezonans enerjisine
düşen nötronlardan, kâfi mikdârının, Uranium 238 tarafından yakalanması önle-
– 555 –