Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

mîn keffâreti verir. Meselâ, Alî ile konuşursam, Allah için yüz lira sadaka nezrim
olsun deyip, Alî ile konuşursa, isterse, sadakayı verir, isterse vermeyip, yemîn keffâreti
verir. Fekat, zevcem boş olsun dedi ise, Alî ile konuşunca, zevcesi boş olur.
Yemîn keffâreti vermesi câiz olmaz. Şarta bağlı olan nezri, şart hâsıl olmadan önce
yapmak câiz değildir. Meselâ, hastam iyi olursa, Allah için şu kadar sadaka vermek
ve sevâbını seyyid Ahmed Bedevî hazretlerine bağışlamak nezrim olsun deyip,
hasta iyi olmadan önce nezrini yapması câiz olmaz. Hasta iyi oldukdan sonra
yapması lâzım olur. Şarta bağlı olan nezri yaparken de yeri, fakîrin şahsını ve
fakîrlerin adedlerini ve paranın cinsini de söylediği gibi yapmak lâzım değildir. Şarta
mu’allak olan nezr, şart edilen şeye karşılık olarak yapılmamalıdır. Allahü teâlâya
şükr olarak yapılmalıdır. Şükr secdesi yapmak gibidir.)]
Nezri yerine getirmek lâzım olduğu, Kur’ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîfde bildirilmiş
ve icmâ-i ümmet hâsıl olmuşdur. Hac sûresi, yirmidokuzuncu âyet-i kerîmesinde
meâlen, (Adaklarını yerine getirsinler!) buyurulmuşdur. Bunun için, nezri
yerine getirmek vâcibdir. Ba’zıları, farzdır, dedi.
Oruc, nemâz, sadaka, vakf, i’tikâf, köle âzâd etmek, yürüyerek bile olsa, hacca
gitmek adak olunur. Çünki bunlar, başlı başına ibâdetdir ve herbiri bir farza veyâ
vâcibe benzemekdedir. Meselâ, oruc keffâreti için köle âzâd etmek farzdır. Mekke
ehâlîsinden, gücü yetenlerin yürüyerek hac etmesi farzdır. Burada ibâdet olan,
yürümek değil, hacdır. İ’tikâf da, nemâzın son rek’atında oturmağa benzemekdedir.
Vakfa gelince, her şehrde, müslimânlar için, hükûmetin beyt-ül-mâldan câmi’
yapdırması farzdır. Hükûmet yapdırmazsa, müslimânların yapdırması farz olur.
İ’tikâf, hac, nemâz, oruc ve sadaka gibi nezrleri, şarta bağlı değil ise, zemânını,
mekânını, fakîri ve paranın cinsini gözetmeksizin yerine getirmek câizdir. Meselâ,
şu gümüşleri, Cum’a günü, Mekkede, falanca fakîre sadaka vermeği nezr etse,
başka gümüşleri, başka gün, başka yerde, başka birine vermesi câiz olur. Haccı, nemâzı
ve i’tikâfı veyâ orucu, nezr etdiği zemândan dahâ önce yapması câizdir. Fekat
gün sayısı, bir gün bile noksan olması câiz değildir. Şarta bağlı olan nezr, şart
hâsıl olmadan önce yapılamaz. Fakîri, yerini ve paranın cinsini yine değişdirebilir.
Receb ayında hergün oruc tutacağım diye nezr eden kimse, hasta olup tutamasa,
sonra bir ay, Ramezân gibi kazâ tutar.
Bir farz veyâ vâcibe benzemiyen birşey adak edilirse, bunun yapılması lâzım gelmez.
Farz-ı ayn olması lâzımdır. Farz-ı kifâyeye benzeyen adağı yerine getirmek
lâzım gelmez. Hasta ziyâreti böyledir. Tavâf için Mescid-i harâma girmek ve
imâm girdikden sonra, Cum’a nemâzı için câmi’e girmek farz olduğu hâlde, câmi’e
girmek adak edilmez. Çünki, câmi’e girmek başlı başına bir ibâdet olmayıp, bir ibâdetin
parçasıdır. Muhtâc olan anaya babaya yardım farz olduğu hâlde, anayı, babayı
ziyâret, başlı başına ibâdet olmadığından, adak edilmez.
Demek ki, birşey adak edilince, bunun yapılması lâzım olmak için, bu şeyin beş
şarta uygun olması lâzımdır:
I — Bir farz-ı ayn veyâ vâcib cinsinden olması lâzımdır.
II — Başlı başına bir ibâdet olması lâzımdır.
III — Kendisi günâh olmamalıdır. Kurban bayramı günü oruc adamak câiz
olur. Çünki, orucun kendi harâm değildir. Başka gün tutması lâzım olur. Harâm
birşeyi adamak, yemîn olur. Bunu yapması günâh olur. Meselâ, filân kimseyi öldürmek,
Allah için nezrim olsun deyince, öldürmeyip, yemîn keffâreti verir.
IV — Yapması kendine zâten farz olan birşeyi adamak sahîh olmaz. Meselâ, hâcı
olmağı adayan zengin bir kimsenin bir kerre hacca gitmesi zâten farzdır. Hâcı
olmağı adamak, farz olan hacca gideceğini haber vermek demekdir. Çünki, nâfile
hac yapan hâcı olmaz. Farz olan haccı adamak sahîh olmadığı için, bu kimsenin
– 331 –