Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

memleketlerde, müslimânların başındaki vâlî de kâfir ise, müslimânların seçeceği
imâmın Cum’a ve bayram kıldırması ve seçdikleri hâkimin şer’î hükmleri makbûl
olur. Yâhud, müslimânlar, aralarında bir vâlî seçerler. Bu vâlî, hâkimi ve hatîbi
ta’yîn eder. Kâfir vâlînin ta’yîn etdiği müslimân hâkimi müslimânlar beğenirse,
bunun şer’î hükmleri ve nemâz kıldırması da câiz olur. Sultâna ısyân edip, birkaç
memleketi eline alıp, hükûmet kuran bir müslimânın hâkim ve imâm ta’yîn etmesi
câiz olur).
Mekke-i mükerremenin Minâ köyünde, hac zemânı Cum’a kılınır. Çünki, o zemân,
şehr hâlini alır ve vâlî veyâ Mekke emîri de bulunur. Hâcılara kolaylık olmak
için Minâda, bayram nemâzı afv edilmişdir. Hac vazîfelerini idâre eden me’mûr,
ayrıca izni yoksa, Cum’a kıldıramaz. Arafâtda kılınamaz. Çünki, boş ovadır. Şehr
hâlini alamaz.
Her çeşid şehrde, birkaç câmi’de Cum’a nemâzı kılınabilir. Fekat, Hanefî mezhebinin
ba’zı âlimleri ve üç mezhebin de çoğunluğu, bir câmi’den fazla Cum’a kılınmaz
dedi. Şehr olduğu şübheli olan yerde de, Cum’anın kabûl olması şübheli olacağından,
Cum’a nemâzının son sünneti ile vaktin sünneti arasında (Âhır zuhur),
ya’nî (Son öğle) nemâzı kılmağa niyyet ederek, ayrıca dört rek’at kılmalıdır. Bu
dört rek’ati kılarken, niyyete (Üzerime farz olan) diye eklemelidir. Fekat, (Edâsı,
ya’nî kılması farz olan) dememelidir. Çünki, öğle nemâzı, öğle vakti farz olursa
da, hemen kılmak farz olmaz. İkindiye, dört rek’at kılacak zemân kalınca edâsı
farz olur. Edâsı dahâ önce farz olmaz. Cum’a nemâzı kabûl olmadı ise, bu dört
rek’at, (Edâsı farz olan) deyince Cum’a günü öğle farzı olmaz. Bir gün önceki öğle
farzı olur. Onu da, perşembe günü kılmış olduğundan, nâfile olur. (Üzerime farz
olan âhır zuhur) deyince, Cum’a gününün öğle farzı yerine geçer. Fekat, Cum’a nemâzı
kabûl olmuş ise, öğle farzı da kılınmış olacağından, bu dört rek’at nâfile olur.
Çünki, farz niyyeti ile sünnet kılınır. Kazâ nemâzı var ise, bunu kılmış olmaz. Cum’a
nemâzı kabûl olunca, öğle nemâzı sâkıt olur denirse, perşembe günkü öğleye niyyet
edilmiş olur ve yine nâfile nemâz olur. Evvelce kılamadığı öğle nemâzı varsa,
bunu kazâ etmiş olmaz. (Üzerime son farz olan kılmadığım öğle nemâzını kılmağa)
niyyet edilirse, Cum’a kabûl olmuş ise, bu nemâz, kazâ nemâzı yerine geçer ki,
böyle niyyet uygundur. Kazâsı olmıyan, âhır zuhurun dört rek’atinde de zamm-ı
sûre okumalıdır. Cum’a nemâzı kabûl olmayıp, öğlenin farzı yerine geçerse, farzda
sûre okumak zarar vermez. Kazâya kalmış öğle nemâzı olan kimse, sûre okumaz.
Çünki, Cum’a kabûl olmazsa, öğlenin farzı yerine geçer. Kabûl olmuş ise, kazâ
yerine geçer.
3. cü şart, öğle nemâzının vaktinde kılmakdır. Öğle ezânı okununca, hemen dört
rek’at (Cum’a nemâzının ilk sünneti) kılınır. Sonra, câmi’ içinde, ikinci ezân okunur.
Sonra hutbe okunur. Sonra, cemâ’at ile iki rek’at (Cum’a nemâzının farzı) kılınır.
Sonra, dört rek’at (son sünneti), bundan sonra, dört rek’at (üzerime farz olan,
kılmadığım son öğle nemâzını kılmağa) diye niyyet ederek, âhır zuhur nemâzı kılınır.
Bundan sonra, iki rek’at (vaktin sünneti) kılınır. Cum’a sahîh olmadı ise, bu
on rek’at, öğle nemâzı olur. Bundan sonra, Âyet-el-kürsî ve tesbîhler okunup, düâ
edilir. Peygamber efendimiz Cum’anın iki rek’at farzından sonra, altı rek’at sünnet
kılardı.
(Eşi’at-ül-leme’ât)da, beşyüzbeşinci sahîfede diyor ki, (Emîr-ül-mü’minîn Alî
“radıyallahü anh”, Cum’a nemâzının farzından sonra altı rek’at dahâ kılınız derdi.
Abdüllah ibni Ömer “radıyallahü anhümâ” Cum’a farzından sonra altı rek’at
dahâ kılardı). Allâme-i Şâmî seyyid Muhammed Emîn ibni Âbidîn “rahmetullahi
aleyh”, ikinci cildde, İ’tikâfı anlatırken buyuruyor ki, ((Bedâyı)da bildirildiği gibi,
Cum’a nemâzının farzından sonra, İmâm-ı a’zama göre dört rek’at, imâmeyne
göre altı rek’at sünnet kılınır. Cum’a yalnız bir mescidde kılınır diyenlere göre, dört
rek’at dahâ (Âhır zuhur) kılmak lâzımdır. Cum’a her mescidde câiz olur diyenle-
– 258 –