Tam ilmihal Seadet-i Ebediyye - Huseyin Hilmi Isik - M. Siddik Gumus

hangisini yaparsa onun ücretini vermek câizdir. Dört iş göstermek olmaz. Sözleşilen
zemân iyi bilinmezse de, ücreti verilir. Ücret söylenmedi ise, tutulan kimse,
işçi veyâ san’at sâhibi olarak çalışan biri ise, o memleketdeki ücret üzerinden hakkı
verilir. Eğer böyle biri değilse, yardıma gelmiş olacağından birşey verilmez. Çağırmadan
gelene de ücret verilmez.
Bir işçi, kendi çalışması şart ise, yerine başkasını çalışdıramaz.
Hammâl, yükü eve sokar. Fekat, yerine koyması lâzım değildir.
Dellâl ve simsâr, işçi gibidir. Fekat, bunlar iş karşılığı değil, elindeki malı satarsa
ücret alır. Ücreti alacağına karşı tutmak üzere, borclusunu ücret ile çalışdırmak
câiz değildir. [(Dürr-ül-muhtâr)da vakf kısmı sonu.]
Terziye kumaş verip, bir haftada dikersen yüz lira, iki haftada dikersen elli lira
veririm demek, İmâmeyne göre câizdir. Dükkânda terzilik yaparsan, kirâsı
yüz lira, demircilik yaparsan ikiyüz lira demek câizdir.
Boyacıya kumaş veren kimse, kırmızı istemişdim, sen mavi boyamışsın dese, boyacı
da, mâvi istemişdin dese, kumaş sâhibinin sözü kabûl olunur. Terzinin caket
yerine pantalon dikmesi de böyledir. Bunların ücreti verilmez. Kumaşı da öderler
veyâ sâhibi isterse yapılan şeyi alıp piyasaya göre işçilikden keser.
Malın kullanılacak hâli kalmazsa, icâre fesh olur. Kirâcının özrü ile de fesh olur.
Meselâ diş tabîbi ile pazarlık etdikden sonra, ağrının kesilmesi veyâ ticâret için dükkân
kirâladıkdan sonra, sermâyesinin helâk olması veyâ borcu çıkıp ödeyecek başka
malı bulunmaması gibi veyâ sefere gitmek için kamyon tutmuş iken, bir sebeble
seferden vazgeçmesi gibi. Fekat, şoför seferden vazgeçerse, mukâveleyi bozamaz
ise de, şoförün hastalanması özr olur. Bir tüccâr, san’atkâr iflâs ederse, çırağı
ile mukavelesi bozulur. Başkasına çalışan san’atkâr böyle değildir. Kirâya verilen
şeyin satılması da özr değildir. Ya’nî mukâvele bozulmaz. Kirâladığı dükkânda
yapdığı san’atı bırakıp, başka san’ata başlamak özr olur. Bir ev kirâladıkdan sonra,
sefere çıkmak da özr olur. İki tarafdan birinin ölmesi de özrdür. Bir kirâcı, kirâladığı
şeyi, dahâ yüksek ücret ile kirâya vermesi câiz ise de, kirâ farkını sadaka
vermesi lâzımdır. Müşterek bir malı, ortaklar, müşterek kirâya verebilir. Ayrı
ayrı verirlerse fâsid, biri hissesini kirâya verirse, bâtıl olur.
SİGORTA: İbni Âbidîn “rahmetullahi aleyh”, (Redd-ül-muhtâr) kitâbında, kâfirin
emân ile, ya’nî izn verilerek islâm memleketine gelmesini anlatırken diyor ki,
başka bir memlekete, onların izni ile giren kâfire (Müste’min kâfir) denir. Dâr-ülislâma
müste’min olarak gelen bir kâfir, burada yaşamakda olan bir zimmî gibi,
ya’nî bir gayr-i müslim vatandaş gibi korkusuz yaşar. Onun haklarına mâlik olur.
Bunun malını da, fâsid sözleşme ile almamız câiz olmaz. Bu müste’mine veyâ
zimmîye olan borcunu ödemiyen müslimân habs olunur. Şu kadar var ki, müste’mini
öldürene kısâs yapılmaz. Yalnız, (Diyet) denilen para cezâsı alınır. İbni Âbidîn,
(İstîlâd)ı anlatırken buyuruyor ki, (Kıyâmetde, zimmînin ve hayvânların hakları
altından kurtulmak, müslimânın hakkından kurtulmakdan dahâ gücdür. Zimmînin
malını gasb eden veyâ çalan bir müslimân, kıyâmetde bunun azâbını çekecekdir).
Dâr-ül-harbde bulunan bir (Müste’min müslimân), meselâ, Türkiyeden Fransaya,
ticâret için gitmiş olan bir müslimân, kâfirlerin malını, fâsid akd ile alabilir.
Çünki, Dâr-ül-harbde bulunan müste’minin, kâfirlerin mallarını, onların rızâsı ile
alması câizdir. Meselâ, onlara para verip fâiz alması, kumar oynayıp alması câiz olur.
Çünki, onların malı, bizlere halâldir. Fekat, gadr, ya’nî sözümüzde durmamak, hıyânet
etmek, her yerde harâmdır. Gönül rızâsı ile malını almak, gadr değildir. Malına,
cânına, kadınına, kızına saldırmak gadr olur. Harâm olur. Fekat, müslimân
memleketinde bulunan müste’min kâfirin malını, gönül rızâsı ile olsa bile, câiz olmıyacak
yol ile almak, gadr olur. Çünki, islâm memleketinde, islâmiyyetin emrle-
– 874 –