UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA FACULDADE ...

pouco ou en muito, dese falso conceito e, como os naturais do país, entusiásman-se con a arte
flamenca... Xa alguen afirmou que os galegos toleamos pol-o flamenquismo.
Mas, non se pense que eses galegos “españoleiros” non sintan a voz da “terra”. Sénten-na a seu
modo, pro sénten-na. A proba é que se emocionan cuando houven soar a gaita galega, e non se pexan
de bailar, nas festas a muiñeira, tal como nos seus tempos mozos, alá; cual si a isto fosen impulsados
pol-a voz inmanente da raza. Isto nos diz de modo claro que non falta galeguidade aos paisanos,
ainda que de común soterrada nas cinzas da incomprensión. O que lles falta é coraxe para afirmar
súas característricas raciais, víctimas que son do complexo de inferioridade.
O número 474 de A Nosa Terra reproduz, entre os telegramas de pesar que foram
recebidos em Buenos Aires pelo falecimento de Castelao, o telegrama que lhe enviara, aos
9 de janeiro de 1950, um grupo dos galeguistas do Rio de Janeiro:
Da colectividade galega de Rio de Xaneiro (Brasil)
Interpreto sentimiento gallegos Rio Janeiro sin distinción credos políticos enviamos conmovidas
condolencias fallecimiento Castelao, pérdida irreparable Galicia, grande hijo. Rogamos transmitir
pésame su esposa. Asociámonos homenajes esa colectividad. Balboa, Sergio Gomes, Ruiz, García,
Freire, Castilla, Luis García.
Nesse mesmo número, Victor M. Balboa publicou uma coluna elegíaca relatando o
encontro que tivera com Castelao durante a primeira passagem dele pelo Rio de Janeiro,
devido à escala feita pelo navio em que viajava rumo ao exílio em Buenos Aires. Balboa
situa nessa conversa o início da admiração que nele provocava tanto o talante quanto o
pensamento político de Castelao. O texto intitula-se De como vin a coñecer a Castelao.
Essa prosa dá a entender que, enquanto o navio em que viajava Castelao permaneceu
amarrado no Rio, o único galego que se dirigiu ao encontro de Castelao foi Balboa:
Certo dia do mes de Xulio de 1940, un paisano e amigo me avisaba de que a bordo do vapor
norteamericano “Argentina”, de paso para Buenos Aires, viaxaba Castelao. Para muitos dos nosos
paisanos daqui, Castelao era, ainda, aquel fino dibuxante que nas páxinas de Vida Galega de Vigo
publicaba, aló polos anos de 1910 á 1914, unha serie de deseños humorísticos a respeito dos nosos
labregos que nos facían rir ás gargalladas, e que muitos ainda hoxe recordan con saudade, a que seu
autor denominou “dibuxos pra americanos” porque, na realidade, a revista era mais lida en América
que en España.
[...] Felizmente, o amigo que me había avisado da súa presencia no porto de Rio de Janeiro, non
ignoraba, de todo, a sua significación política galeguista e republicana, porque tiña tído ocasión de
admirar aquela famosa coleición de estampas publicadas por ocasión do levante franquista, que non
soio se espallaron por toda a España como até aqui, nestes paises de América. [...] Bastou que me
apresentase como galego, para que, imediatamente, fose recibido no seu camarote, con aquela
afeutuosa sinxeleza que lle era caraiterística, e que nos cautivaba desde o primeiro momento
65